سیاست جمعیتی چیست

سیاست جمعیتی

سیاست جمعیتی

تعریف سیاست جمعیتی

سیاست جمعیتی مجموعه اصول وتدابیر و تصمیمات مدون جمعیتی است که از سوی دولت در کشوری اتخاذ می شود و حدود فعالیتهای اورا در رابطه  با  مسایل اجتماعی ویا اموری که نتایج جمعیتی دارند تعیین می کند . هدف سیاست جمعیتی منطقی کردن و هماهنگ ساختن دگرگونیهای جمعیتی با شرایط اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه است تا رفاه و بهروزی بیشتر جمعیت را فراهم سازد .

منظور از سیاست جمعیتی ، تنها تحدید موالید نیست بلکه مفهوم آن گسترده تر است و به کلیۀ ابعاد مختلف مربوط می شود :

ساخت ، اندازه ، حرکات ، اجزاء ، آمار حیاتی ، مهاجرت ، باروری ، مرگ و میر ، تنظیم موالید ، فعالیت و اشتغال و مواردی نظیر اینها ، در این رابطه موارد زیر را می توان به عنوان نمونه هایی از سیاست جمعیتی نام برد :

۱) آموزش مردم و آگاه ساختن آنان در خصوص استقرار ارزش و منزلت برابر برای دختران و پسران ( ارتقای تبعیض جنسی از جامعه ) .

۲)بر قراری کامل نظام باز نشسگی همگانی و بیمۀ دوران پیری وافزایش رفاه اجتماعی برای سالخوردگان .

۳) ارائۀ آموزشهای ویژه جمعیت و تنظیم خانواده به صورت مستمر از رسانه های جمعی.

۴) ارائۀ آموز ش های لازم در سنین تحصیل و کار و پیش از ازدواج .

۵) تصویب قوانین و مقرارت ویژه انواده و جمعیت نظیر ازدواج و کار و اشتغال ، حداقل دستمزد و حقوق و سکونت .

نظر شایع بر این است که سیاست جمعیتی وقتی اتخاذ می شود که دگرگونی های چجمعیتی ناهماهنگ باشد و بین آن و سایر اجزائ و عناصر تشکیل دهندۀ ساختار اجتماعی تعادل و توازن از بین برورد و در نتیجه گونه ای پس افتادگی فرهنگی به وجود آید و رفاه و سلامت جامعه به خطر بفتد . در این نگرش اعتقاد بر این است که اساسی ترین هدف سیاست های جمعیتی بهروزی جمعیت و حل مسایل جمعیتی است . مسایل جمعیتی بر آن دسته از امور جمعیتی اطلاق می شود که از حالت تعادل و هماهنگی با سایر امور مجموعه خود خارج شده اند . به عبارت دیگر ، وقتی که پدیده جمعیتی که یک واقعیت بهنجار است ، به صورت یک معضل و مسئله در آید و به مسئله جمعیتی تبدیل می شود از اینرو مسایل جمعیتی مجموعه ای ازامور جمعیتی پچیده و ناهمساز هستند که برای آنها باید تدابیری اتخاذ شود . این تدابیر همان سیاست های جمعیتی هستند .

به طور کلی ، سیاست جمعیتی هنگامی تدوین می شود که پدیده و موضوع جمعیت در جامعه ای به مسئله تبدیل شود ، نسبت به آن در اذهان عمومی ، به ویژه اذهان اندیشمندان جامعه ، شنا خت عینی به  وجود آید ، و یکبرنامه کاربرای آن تدوین  شود .سیاستی مستلزم وجود اهداف عینی و اساسی و اهداف عملی می باشد . اقداماتی را که در یک جامعه به منظور رسیدن به اهداف عملی انجام می گیرد برنامه گویند .

انواع سیاست جمعیتی

دولتها می توانند به دو طریق بر تحولات جمعیتی یک کشور موثر واقع شوند : نخست از طریق اجرای یک سیاست مستقیم و آشکار ، دوم از راه اتخاذ سیاست غیر مستقیم و با واسطه ، سیاست  های مستقیم به صورت بی واسطه ، به منظور تغییر ساختار جمعیت انجام می گیرد مانند : تشویق موالید ، مبارزه با مرگ ومیر ، پیشگیری از بارداری ، پذیرش کارگران خارجی و تسهیل مهاجرت به خارج از کشور ، سیستمهای غیر مستقیم همان سیاست های عمومی ، اجتماعی _ اقتصادی و سوق دادن کشور در جهت ایجاد تحولاتی در ساخت و حرکات جمعیت می باشد که در سطح کشور اتخاذ و اجرا می شود .

تنظیم خانواده و تحدید موالید

سیاستی  تحت عناوین گوناگون چون کنترل موالید تنظیم اولاد برنامه ریزی در امر خانواده تنظیم خانواده و بهداشت خانواده در برخی از کشور ها اجرا می شود ، یکی از پر سر و صداترین مباحث اجتماعی دو سدۀ اخیر است که در سال های پس از جنگ جهانی دوم ، به ویژه در سال های اخیر به صورت جهانشمول مطرح شده است . در میان مسایل مختلف جوامع معاصر کمتر موضوعی می توان یافت که روحانیون ، جامعه شناسان ، اقتصاد دانان ، دولتها و خانواده ها را این چنین به خود مشغول کرده باشد .

امروزه مباحث مزبور تحت عنوان تلفیقی بهداشت و تنظیم خانواده مطرح می شود ، اما به عنوان یک مبحٍ آکادمیک و علمی لازم است مفاهیم تحدید موالید و تنظیم خانواده از هم تفکیک شوند . این امر از نظر سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی نیز ضرورت دارد .

تحدید موالید

تحدید موالید یا کنترل جمعیت مفهومی است که معمولا در یک سطح وسیع ( جامعه یا کشور ) مطرح می شود و گونه ای از سیاست جمعیتی است که با در نظر گرفتن امکانات اقتصادی و طبیعی کشور یا جامعه ، در پی کاهش جمعیت می باشد . به عبارت دیگر ، تحدید موالید رفتار طرح ریزی شده ای است برای پیشگیری از آبستنی که شامل کاربرد وسایل ضد حاملگی و همچنین امساک از رابطۀ زناشویی می شود . برنامه های تحدید موالید ، بیشتر در کشور هایی مطرح می گردد که با مسئله انفجار جمعیت و بیش جمعیتی نسبی مواجه هستند .

 مسئله تحدید مواید و کنترل جمعیت از اواخر سده ۱۸ در اروپا مطرح شد واز آن پس مباحث جدلی دامنه داری به منظور اعلام خطر نسبت به افزایش سریع جمعیت ونتایج سوء آن به عمل آمد .

تنظیم خانواده

اصطلاح تنظیم خانواده یا برنامه ریزی برای خانواده در دهه های اخیر برای اطلاق به گونه ای از سیاست جمعیتی به کار رفته وامروزه به دلیل دارا بودن بار معنایی مبنی بر اراده و اختیار انسان در اقدام به کاهش ابعاد خانوداه و جمعیت کشور برای توجیه مفهوم تحدید موالید کاربرد وسیعی پیدا کذده است .

سیاست تنظیم خانواده به مجموعه تدابیری اطلاق می شود که با استفاده از روش ها و شیو ه ای

مختلف ، به خانوارها اجازه وامکان می دهد تعداد اولادی را که مایلند ، داشته باشند ، تنظیم خانواده عملی است ارادی و آگاهانه که :

۱) در سطح خانواده هدفش ایجاد توازن میان امکانات اقتصادی و تعداد اولاد است .

۲) ودر سطح جامعه به منظور ایجاد تعادل میان جمعیت و تولید انجام می گیرد .

سیاست تنظیم خانواده با مفهومی مالتوسی تحدید موالید منطبق نیست چرا که ممکن است جهات مثبت ( افزایش اولاد در برخی از خانواده ها ) یا منفی ( کاهش اولاد در برخی دیگر از آنها ) داشته باشد و طی آن برنامه هایی برای حفظ سلامت کودکان و ایجاد تسهیلات برای خانوده ها تنظیم و اجرا شوند .

سیاست تنظیم خانواده متوجه رفاه ، بهزیستی ، تسهیلات و آینده افراد خانوده ، به ویژ ه کودکان و مادران است ودر یک کلام هدف اساسی تنظیم خانواده عبارت است از ساختن یک خانواده بهتر و یا به تعبیر صندوق جمعیت سازمان ملل متحد ، بهداشت برای تمام خانواده ها آ نچه که در معنا و مفهوم تنظیم خانواده مد نظر بگیرد ، تصمیم و ارادۀ خانواده هاست که چه زمانی آمادگی فرزند دار شدن را دارند ، چه بسا که آمدن فرزند ناخواسته و در شرایطی باشد که مادر آمادگی جسمی و روانی پذیرش آمادگی او را ندارد و پدر نیز فاقد آمادگی اجتماعی و اقتصادی است .

مسئله مهم در باب خانواده ، تنها کم شدن فرزند نیست بلکه برنامه ریزی و انتخاب راهی است که خانواده ها باید در پیش گیرند ، و این برنامه ریز ی توام با آینده نگری برای رسیدگی به وضع کودکان و رعایت فاصله بین بچه هایی است که می خواهند داشته باشند . همچنین آینده نگری و ارزیابی تواناییهای است که خانواده از نظر رسیدگی به معاش و ادارۀ کودکان از بعد اخلاقی و تربیتی و زیستی و آموزشی در نظر دارد.

شعار اساسی برنامه  های تنظیم خانواده در سطح جهان این است که هر کودک ، مورد آرزو و خواسته خانواده و جامعه باشد. تعداد  کودک دلخواه و مورد نیاز جامعه با هنجار ها ، ارزش ها و شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه متناسب و به همین جهت از کشوری به کشور دیگر متفاوت است . به عنوان مثال خانواده آرمانی کانادا ، خانوادۀدو فرزندی ، در چین یک فرزندی الزامی و در آلمان یک فرزندی اختیاری است .

منابع

۱- پور انصاری ، زهرا ، باروری و جمعیت ، فدراسیون بین المللی زنان و مامایی و شورای جمعیت نیویورک ، تهران : مرکز نشر دانشگاهی ، ۱۳۶۸

۲- تکلیمی ، کریم ، بررسی عوامل اجتماعی – اقتصادی جمعیتی موثر بر باروری ، دانشکده علوم اجتماعی ، ۱۳۷۹

۳- حسینی حاتم ، جمعیت شناسی اقتصادی – اقتصادی ، همدان : انتشارات دانشگاه بو علی سینا ، چاپ اول، ۱۳۸۱

۴- حلم سرشت ، پریوش ، و اسماعیل دل پیشه ، جمعیت و تنظیم خانواده ، انتشارات چهر ، ۱۳۸۲

در این نوشته تمامی سوالات متن درس دهم هویت اجتماعی دوازدهم که شامل ۲۹ سوال می باشد گردآوری شده است که در ادامه می توانید سوالات متن درس دهم هویت اجتماعی دوازدهم را مشاهده کنید.

سوالات درس ده هویت اجتماعی

درس ابعاد جمعیتی و اقتصادی هویت ایرانی بدین شرح است:

۱-چراجمعیت یکی ازویژگی های هویت ملی است؟

چون با افزایش تعدادجمعیت یک جامعه ، میزان هویت اجتماعی آن جامعه افزایش می یابد وباافزایش هویت اجتماعی درواقع هویت فرهنگی گستره بیشتری خواهدداشت.(البته این پیش فرض درصورتی صحیح است که جامعه دچارتزلزل وتعارض وبحران فرهنگی نباشد.)

۲-چه رابطه ای میان جمعیت وهویت جوامع وجود دارد؟

هرچه تعدادجمیت یک جامعه بیشترباشد انتشاردهندگان (گسترش دهندگان)فرهنگ آن جامعه بیشترخواهدبود.زیرا اعضای جهان اجتماعی،حامل وعامل یک فرهنگ ومعانی آن هستند.

۳-اولین شرط بقای هرجامعه چیست؟

جمعیت جامعه

۴-جمعیت هرجامعه،برثروت،امنیت،قدرت ومنزلت آن درمیان سایرجوامع چه تاثیری دارد؟

جمعیت یک جامعه می تواند برمیزان ثروت ،امنیت،قدرت ومنزلت آن تاثیرمثبت و یا منفی داشته باشد.درصورتی که میزان جمعیت یک جامعه متناسب با امکانات آن و رشد متعادل باشد و انسجام وهماهنگی اجتماعی درحد مناسبی باشد افزایش جمعیت به افزایش شاخص های فوق می انجامد و درغیراین صورت افزایش جمعیت موجب کاهش شاخص های اقتصادی،سیاسی واجتماعی خواهدشد.

۵-جوامع مختلف برای تامین جمعیت مطلوب خود،چه می کنند؟

به سیاست های جمعیتی روی می آورند.

۶-عینی ترین ابعاد هویت یک جامعه چیست؟

جمعیت واقتصاد آن جامعه

۷-راه گسترش و بسط هرفرهنگ دریک جامعه چیست؟

شناختن ،اندیشیدن،پذیرفتن وعمل کردن به آرمان ها،ارزش ها وعقاید آن فرهنگ با حاملان وعاملان بیشتر(جمعیت بیشتر)

۸- نظام خویشاوندی چگونه شکل می گیرد؟

باگسترش خانواده ها وایجادنسبت هایی چون پدربزرگ،خاله،دایی،عمه،دخترعمو،پسردایی و…نظام خویشاوندی شکل می گیرد.

۹- کاهش جمعیت یک جهان اجتماعی چه تاثیرات هویتی دارد؟

کاهش جمعیت یک جهان اجتماعی نیز به منظله ی محدودشدن گستره آن است که می تواند زمینه ساز بسط وتسلط جهان های اجتماعی دیگرباشد.

۱۰-چرا امروزه جوامع غربی با مسئله کاهش جمعیت وپیری جمعیت روبه روهستند؟ وبه چه سیاست هایی روی آورده اند؟

به علت هایی مانند: با بالا رفتن سن ازدواج ،افزایش بی ثباتی،فروپاشی خانواده ها وطالق،رفاه زدگی ،عافیت طلبی ومصرف گرایی وبه دنبال آن ،هزینه پنداشتن فرزندان .سیاست های تشویق فرزندآوری وپذیرش مهاجران خارجی

۱۱-منظورازسیاست های جمعیتی چیست ومسولیت آن برعهده کیست؟

مجموعه تدابیروراه حل هایی که نهاد سیاست با همراهی وهمکاری مردم وبا هماهنگی بین سایرنهادها جهت حل مشکلات جمعیت چاره اندیشی می کند.

۱۲-انواع سیاست های جمعیتی رانام ببرید؟

سیاست های جمعیتی افزایش دهنده یا کاهش دهنده جمعیت.

۱۳-ایران درچه دوره هایی سیاست های کاهش جمعیتی رادنبال کرده است؟

۱٫ پیش ازانقلاب اسلامی که ازسال ۱۳۴۵ تازمان پیروزی انقالب طول کشیدوطی آن میزان رشد سالانه جمعیت ،از حدود۳۱به ۲۷ درصد در سال کاهش یافت.

۲٫ ازسال ۱۳۶۸تا۱۳۹۱ که رشدجمعیت از۳۹به ۱۳درصد کاهش یافت.

۱۴-برخی ازاصول کلی سیاست های جمعیتی ایران ازسال ۱۳۹۳تاکنون رانام ببرید.

تشویق ازدواج وکاهش سن ازدواج.

– حمایت اززوج های جوان .

– تشویق سیاست های فرزندآوری .

– حذف بودجه هایی که جمعیت راکاهش می داد.

-اختصاص تسهیلات ویژه برای مادران شیرده ….

۱۵-درجامعه ما چه عواملی موجب کاهش تمایل به فرزند آوری شده است؟

فشارهای اقتصادی ،تغییرسبک زندگی ،تغییرالگوهای تربیتی و…

۱۶-آیا اعمال سیاست های تشویقی درافزایش جمعیت موثربوده است ؟ چرا؟

خیر زیرا موجب کاهش فشارهای اقتصادی واجتماعی وارد برخانواده ها نشده است.

۱۷- منظور از کنش های اقتصادی چیست؟

به آن دسته ازفعالیت های روزمره که برای تهیه وتولید وسایل ضروری زندگی ورفع نیازهای مادی ومعیشتی خودودیگران انجام می دهیم،کنش اقتصادی می گویند.

۱۸-منظورازهویت اقتصادی یک جامعه چیست؟

ویژگی های اقتصادی که جامعه مارا از سایرجوامع متمایزمی کند.

۱۹-ویژگی های هویت اقتصادی ایران چیست؟

اقتصادنفتی(وابستگی شدیدبوجه به صادرات نفتی)،دولت بزرگ(تعدادکارکنان دولت وسطح وحجم فعالیت دولتی نسبت به کل اقتصادبزرگ باشد.)عقب ماندگی اقتصادی تاریخی

۲۰-چه عواملی درشکل گیری هویت اقتصادی کنونی ایران دخالت داشته اند؟

کشف نفت وسرمایه های حاصل ازفروش نفت به خارجیان هجوم اقتصادی استعمارگران اقتصادی،وابستگی اقتصادی به نفت،تحریم های اقتصادی ومالی،جنگ تحمیلی و…

۲۱- اقتصادایران باچه معضلاتی روبه رواست؟

تورم،بیکاری،وابستگی به نفت،توزیع نابرابر امکانات،تجمل گرایی،غلبه فرهنگ مصرف گرایی

۲۲-اقتصادنفتی(وابستگی اقتصادبه فروش نفت)چه پیامدهایی به دنبال دارد؟

شکل گیری تولید ملی ضعیف وشکننده،دولت بزرگی به وجودمی آید که می کوشدرفاه اقتصادی رابه مدد نفت ونه رواج کسب وکارافزایش دهد.حتی هزینه های آموزش وبهداشت راکه دربیشترنقاط دنیا ازمحل مالیات ها پرداخت می شود،به کمک درآمدهای نفتی تامین می کند.اقتصاد تک محصولی به این معنا که بخش اصلی وعمده صادرات ومنابع درآمدی دولت به به یک محصول(درایران نفت)

۲۳-چرا استعمارگران حضورخود را در دیگرجوامع با هجوم اقتصادی آغاز می کنند؟

چون جهان غرب هویت خودرابراساس اقتصاد شکل می دهدودراین جهان ،هویت انسان ها وجوامع ،بیش از هرچیز به دارایی وتوان اقتصادی آنها وابسته است وهیچ مانعی رابرسرراه خودبرنمی تابدودرمسیرگسترش خود،شیوه های اقتصادی غیرسرمایه دارانه رادرسراسرجهان نابودمی کند.

۲۴-راه نجات اقتصادایران واحیای هویت آن چیست؟

اجرای قانون اساسی وسیاست های اقتصادمقاومتی

۲۵-هویت اقتصادی نوینی که ایران به دنبال آن است چه ویژگی هایی دارد؟

۱٫باور به تعالیم حیات بخش اسلام

۲٫اتکا به ظرفیت های مول دمردمی ودولتی

۳٫روحیه جهادی،خالقیت،نوآوری،ریسک پذیری،امید وهمبستگی

۴٫حضورفعال وموثردرتعامالت جهانی

۵٫برای مردم امنیت،رفاه وپیشرفت توام با عدالت وبرای جهان اسلام وبشریت الگویی ایرانی-اسلامی از رشد وشکوفایی

۶٫ استقلال اقتصادی وخودکفایی

۷٫منع خام فروشی ثروت های طبیعی

۸٫حفظ اقتداروعزت ملی

۹٫ درون زایی درعین برون گرایی

۱۰٫ درمقابل انواع مشکلات وموانع مقاوم و پایدارمی شود.

۲۶-نمونه هایی ازسیاست های کلی اقتصادمقاومتی درجمهوری اسلامی را نام ببرید.

رفتاراقتصادی بهینه بانگاه درون زا.حذف هزینه های اضافی.جلوگیری ازفساداقتصادی و…

۲۷- سازوکا رمقاوم سازی اقتصاد ایران دربرابرموانع داخلی وخارجی پیشرفت کدام است؟

اتکا به خودباوری،افزایش انسجام وسرمایه ی اجتماعی،هماهنگی وپیوستگی دولت وملت بایکدیگرو…

۲۸-دانش آموزان برای تحقق اقتصاد مقاومتی چه مسئولیتی برعهده دارند؟

مطالعه وپژوهش ،روحیه خودباوری،عمل به ارزش های فرهنگی جامعه و…

۲۹-چراجوامع غربی علیه ایران جنگ اقتصادی تمام عیاری به راه انداخته اند؟

زیرا این کشورها اقتصاد را اساس همه چیز می پندارند وتمامی شیوه های اقتصادی غیرسرمایه داری رانابود شده می بینند و پاشنه آشیل ایران اسلامی را اقتصاد می دانند.

تهیه کننده سوالات متن درس دهم هویت اجتماعی دوازدهم : جناب آقای حمید رحیمی

برای مشاهده سایر سوالات هویت اجتماعی دوازدهم روی عبارت رنگی کلیک کنید.