دشمن ترین دشمن انسان

حدیث روز | دشمن ترین دشمن انسان

حوزه پیامبر صلی الله علیه وآله در روایتی به دشمن ترین دشمن انسان اشاره کرده‌اند.

خبرگزاری «حوزه» روایت زیر را از کتاب «تنبیه الخواطر» منتشر می‌کند.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:

و الَّذی نَفسی بِیَدِهِ ، ما مِن عَدُوٍّ أعدی عَلَی الإنسانِ مِنَ الغَضَبِ وَ الشَّهوَةِ ، فَاقمَعوهُما و اغلِبوهُما و اکظِموهُما.

سوگند به آن که جانم در دست اوست، برای انسان هیچ دشمنی دشمن تر از خشم و شهوت وجود ندارد. پس آن دو را سرکوب کنید و مقهورشان سازید و آتش آنها را فرو نشانید.

تنبیه الخواطر : ۲۱۱۵

دشمن ترین دشمن انسان کیست؟ تفاوتهای جهاد اکبر و جهاد اوسط و جهاد اصغر

اولین جلسه هفتگی درس اخلاق آیت الله جوادی آملی در سال ۱۳۹۵ در بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء با حضور برادران و خواهران حوزوی و دانشگاهی برگزار شد.

خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا سرویس صفحات فرهنگی:

اولین جلسه درس اخلاق «حضرت آیت الله العظمی عبدالله جوادی آملی» در سال ۱۳۹۵ روز پنجشنبه ۱۹ فروردین ماه برگزار شد.

ایشان در ابتدای سخنانشان، با تبریک سال جدید هجری شمسی و حلول ماه رجب فرمودند: سال نو بهترین فرصت برای تهذیب نفس است و از خدا مسئلت دارم که این توفیق نصیبتان گردد. همچنین در آستانه ماه رجب از خداوند سبحان توفیق بهره برداری صحیح از این ماه را به همه ما مرحمت کند.

آنچه در پی می آید گزیده ای از سخنان نغز این مفسر قرآن کریم است:فرق موعظه با علم اخلاقموعظه غیر از علم اخلاق است. اخلاق، هم جوهره آن با موعظه فرق دارد و هم رهاورد آن با موعظه فرق می کند. موعظه یک سری سفارش های کلی برای توده مردم است؛ اما اخلاق علم است. اخلاق، جزء علوم بسیار دشوار و پیچیده می باشد؛ چرا که  اگر کسی می خواهد متخلق بشود  باید مظهر خالق باشد.

لذا مسئله اخلاق، اولین و پیچیده ترین مسئله ماست. با برهان هرگز کام کسی شیرین نمی شود. ممکن است یک استادی در کلاسی زنبور و کندوی عسل را برای دانشجویان تشریح کنند و آنها کاملا بفهمند؛ اما با تدریس زنبورداری، کام کسی شیرین نمی شود. با تدریس فقه و اصول و فلسفه و اخلاق، کسی متخلق نمی شود. با خواندن اینها، اینکه کسی بتواند هنرمندانه خود را زیبا کند و با چهره یوسفی محشور شود حاصل نمی شود.

صورت یوسفی یا … ؟اخلاق برای این است که انسان خلق کند. ما با آن بدنی که می سازیم محشور می شویم. در بعضی روایات آمده که: برخی به صورت بوزینه محشور می شوند. حتی برخی، بوزینه ها از آنها زیباتر هستند!یک عده اکنون در حال ساخت و ساز چنین بدنی هستند؛ و یک عده هم در حال ساخت و ساز صورتی یوسفی هستند؛ و این هر دو راه باز است.دشمن ترین دشمن انسان کیست؟

بیانی نورانی از پیامبر(ص) است که فرمود ما دشمنهای بیرونی فراوانی داریم اما دشمنترین دشمن ها هوای نفس است. چون دشمن بیرونی یا از ما نفت و گاز می خواهد؛ یا آب و خاک می خواهد؛ یا حداکثر جان می خواهد که بکشد. از دشمن بیرونی غیر از این، خواسته ای نیست. دشمن بیرونی فقط یا مال یا تن می خواهد.

اما دشمن درونی، این هوا و هوس، از ما نه مال می خواهد نه جان و تن؛ فقط دین ما را می خواهد.

شیطان، اسیر می خواهد

شیطان با نفت و گاز و آب و خاک ما کار ندارد. شیطان حتی با بدن ما هم کار ندارد که ما را بکشد. شیطان فقط اسیر می خواهد. یعنی می خواهد انسان کاملاً تحت سلطه و اسارت او قرار بگیرد تا وی را مشرک کند.

بنابراین بدترین دشمن، همین هوای نفس است. همین هوای نفس بود که باعث شد سلسله جلیله انبیاء که آمدند، و هر وقت پیامبری و امامی در عصری ظهور کردند، در مقابلشان یک عده داعیه نبوت و امامت داشتند.جهاد اصغر و جهاد اکبرانسان اگر با دشمن بیرونی بجنگد در جهاد اصغر است؛ و اگر با دشمن درونی بجنگد در جهاد اکبر است. اکبر و اصغر بودن جهاد، به اصغر و اکبر بودن کیفیت مبارزه است. چون دشمن درون، ضررش سنگین تر از دشمن بیرون است و مبارزه با آن دشوارتر از دشمن بیرون است، پیامبر(ص) فرمود: از جهاد اصغر آمده اید و وارد جهاد اکبر می شوید.(۱)سلاح جهاد اصغر و جهاد اکبر چیست؟تهیه آهن و با آهن جنگیدن کار هر کسی می تواند باشد. الان چه شرق، چه غرب، برخی کارخانه های ساخت سلاح های آدم کشی، دو سه شیفت در شبانه روز دارند کار می کنند. پس آهن سازی کار آسانی است؛ اما بیان نورانی حضرت علی(ع) در دعای کمیل درباره مبارزه با نفس فرمود: « سِلاحُهُ البُكاء».(۲)

آهن ساختن آسان است؛ اما آه پیدا کردن آسان نیست. یک آه، یک جگر سوخته می خواهد؛ یک دل مطمئن می خواهد. آن آهن است که فراوان است، نه آه. این دفاع مقدس هشت ساله را آن آه پیش برد نه آهن.

اگر دشمن بزرگ را کوبیدیم پیروزیم

«جاهدوا أهواءكم كما تجاهدون أعداءكم»(۳) یک اصل است. ما با دشمن بزرگ یا بزرگتر یا دشمن کوچک و بزرگتر درگیر هستیم، حال اگر دشمن بزرگ را کوبیدیم بر دشمن کوچک هم غالبیم.

فرق جهاد اکبر با جهاد اوسط

جهاد اکبر معمولا مطرح نیست بلکه جهاد اوسط را جهاد اکبر گفته اند. در جهاد اوسط جنگ بین علم و نفس است. عقل می خواهد اطاعت کند اما نفس می خواهد معصیت کند. بین هوا و تقوا، نفس و عقل جنگ می کند که جهاد اوسط است. چون جهاد اکبر در دسترس نیست این وسطی را جهاد اکبر می گویند.

اما جهاد اکبر جنگ بین قلب و عقل است. سخن از معصیت و ترک اطاعت نیست؛ عقل می گوید من میخواهم بفهمم، اما قلب می گوید دلیل لازم نیست من فهمیده ام باید دید.

دلیل عقلی که بهشت و جهنم هست اینها هنر نیست؛ باید بهشت و جهنم را دید. اگر سرایندگان معرفت پرور ما گفتند: « خود هنر دان، دیدن آتش عیان نِی گپ دلّ علی النّارِ دُخان »(۴) برای این است.

قلب به عقل می گوید: تو نباید استدلال کنی اینها حرف زدن است من همه اینها را قبول دارم اما حرف زدن است. مثل کسی که دود را می بیند اما از دود پی به آتش می برد این که هنر نیست. هنر آن است که خود آتش را ببینید.

پس شما که از دود می خواهید پی به آتش ببرید، این کار عقل است؛ اما قلب می گوید هنر این است که خود آتش را ببینید. بیان نورانی امام رضا(ع) است که فرمودند: از ما نیست کسی که بگوید بهشت و جهنم الان خلق نشده اند، بلکه بهشت و جهنم همین الان وجود دارند.(۵)پیروزی، شهادت، اسارت در جهاد اکبر و اصغردر جهاد بیرونی با دشمن کوچک و بیگانه، سه حالت وجود دارد؛ یا پیروز یا شهید یا اسیر می شود که این احوالش روشن است. در جهاد درون هم همین سه شرط است؛ اگر کسی بخواهد با نفس و غرور و هوا که او را به سمت گناه می کشد مبارزه کند ــ که از مهمترین جهادهاست ــ همین سه حالت را دارد که انسان یا فاتح یا شهید یا اسیر می شود.

در جهاد اصغر و جهاد بیرونی اگر اسیر شد آن دشمن حداکثر مال و جان را می گیرد و کاری با دین ندارد؛ اما در جهاد اوسط و جهاد درونی اگر کسی اسیر شد دین را باخته است.

کسی که چهار تا تیر زد و چهار تا تیر خورد، شهید در جهاد درونی شد؛ اما کسی که چهار تا گناه کرد و چهار تا توبه هم نمود ولی تسلیم هوا نشد و قرآن و عترت را حفظ کرد، شهید در جهاد اوسط است.

لذا در روایت هست کسی در بستر بمیرد و محب اهل بیت(ع) باشد شهید است.(۶) اگر توانست هوا را به اسارت بگیرد او فاتح است؛ اما اگر اسیر شد دیگر چیزی برای او نمی ماند. در جهاد اوسط یا شهید یا فاتح یا اسیر است؛ اما اجر فتح و پیروزی؛ گاهی به مراتب بالاتر از شهادت می باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــپی نوشت:

۱٫ رسولُ الله ــ صلى الله عليه و آله ــ به اصحابش که از جنگی برگشته بودند فرمود: قَدِمْتُم خَيرَ مَقْدَمٍ ، و قَدِمْتُم مِن الجِهادِ الأصْغَرِ إلى الجهادِ الأكبَرِ: مُجاهَدَةِ العَبدِ هَواهُ. کنز العمال: ۱۱۲۶۰

۲٫ امیرالمؤمنین علی ــ علیه السلام ــ در دعایی که به «کمیل بن زیاد» آموخته است به خداوند عرضه می دارد: اِرحَمْ مَن رَأسُ مالِهِ الرَّجاءُ وَ سِلاحُهُ البُکاءُ… یعنی: ترحم فرما بر کسی که سرمایه اش امید و اسلحه اش گریه و زاری است.

۳٫ «جاهِدوا أهواءَكم كما تجاهدون أعداءَكم» یعنی: همان‌طور كه با دشمن بيرون مي‌جنگيد با دشمن درون مبارزه كنيد. بحار الانوار: ج۶۵، ص۳۷۰ 

۴٫ مثنوی معنوی.

۵٫ یکی از اصحاب امام رضا ــ علیه السلام ــ از آن‌حضرت درباره بهشت و دوزخ پرسید که آیا آنها هم‌اکنون آفریده شده‌اند؟ امام ــ علیه السلام ــ در پاسخ فرمود: «آری آفریده شده‌اند، و پیامبر(ص) به هنگام معراج وارد بهشت شد و دوزخ را نیز مشاهده کرد … کسی که آفرینش بهشت و جهنّم را انکار کند پیامبر(ص) را تکذیب کرده است و ما را نیز تکذیب کرده است، و هرگز در تحت ولایت ما نیست…». شیخ صدوق، الأمالی: ص ۴۶۱، تهران، کتابچى، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.

۶٫ رسول خدا ــ صلى الله عليه و آله ــ فرمود: من مات علي حب آل محمد مات شهيداً؛ الا و من مات علي حب آل محمد مات مغفوراً له؛ الا و من مات علي حب آل محمد مات تائبا الا و من مات علي حب آل محمد مات مؤمنا مستكمل الايمان الا و من مات علي حب آل محمد بشره ملك الموت بالجنة ثم منكر و نكير الا و من مات علي حب آل محمد يزف الي الجنة كما تزف العروس الي بيت زوجها الا و من مات علي حب آل محمدفتح له في قبره بابان الي الجنة الا و من مات علي حب آل محمد جعل اللَّه قبره مزار ملائكة الرحمة الا و من مات علي حب آل محمد مات علي السنة و الجماعة الا و من مات علي بغض آل محمد جاء يوم القيامه مكتوب بين عينيه آيس من رحمة الله الا و من مات علي بغض آل محمد مات كافرا الا و من مات علي بغض آل محمد لم يشم رائحة الجنة. كشاف: ۴۲۲۰، تفسير فخر رازی: ۲۷۱۶۵ ، تفسیر قرطبی: ۸۵۸۴۳ ، تفسیر نمونه: ۲۰ ۴۱۴ ……………………..سرویس فرهنگی داخلی امیر محسن سلطان احمدی

……………………..پایان پیام۱۸۴ ـ ۱۰۱