در میکروسکوپ نور لامپ برای برخورد به لام از کدام قسمت باید عبور کند

آشنايي با ميكروسكوپ و طرز كار آن در بررسيهاي ميكروسكوپي

آشنايي با ميكروسكوپ و طرز كار آن در بررسيهاي ميكروسكوپي

ميكروسكوپ دستگاهي است كه براي ديدن اشياء بسيار ريز بكار مي رود. ميكروسكوپ از سه قسمت تشكيل شده است:

۱- لوله      ۲- دسته       ۳- پايه 

اجزاي ميكروسكوپ نوري

۱- اجزاي نوري : اجزاي نوري عمدتاً مشتمل بر منبع تغذيه نور و قطعات مرتبط با آن ميباشد ، از قبيل لامپ با ولتاژ ۲۰ ولت ، فيلتر تصحيح نور و كندانسور كه كندانسور مشمل بر پنج قطعه است كه نور را تصحيح كرده و بر روي نمونه يا شيء مورد بررسي متمركز ميكند:

۱ – فيلتر رنگي ( تصحيح نور ) ۲ – ديافراگم كه حجم نور را تنظيم ميكند. ۳– دو عدد عدسي محدب ۴ – پيچ نگهدارنده كندانسور ۵- پيچ تنظيم ديافراگم

۲ – اجزاي مكانيكي :

۱ – پايه ( Base ) : كليه قطعات ميكروسكوپ بر روي پايه مستقر ميباشد . در برخي از مدلهاي ميكروسكوپ نوري منبع نور ، فيوز و كابل برق در پايه تعبيه ميگردد .

۲ – دسته ( Ha dle ) : جهت حمل و نقل ميكروسكوپ از دسته استفاده ميشود . نكته قابل توجه آنكه به هنگام جابجايي ميكروسكوپ آن را روي ميز كار نمي كشيم .

۳ – لوله ميكروسكوپ  ( Ba el ): مشتمل بر عدسي شيئي ( Ocula le s ) و عدسي چشمي (Objec ive le s) كه با بزرگنــمائي هاي مختلف طراحي مي شوند. عــدسي شيـئي داراي بزرگنمائي هاي X4 ، X10 ،X40 ، X60 و X100 و عدسي چشمي داراي بزرگنمائي هاي X10 ، X15 ، X18 ميباشد كه بسته به نوع ميكروسكوپ متفاوت است. عدسي شيئي معمولاً از چندين عدسي محدب كه در آن تعبيه شده است تشكيل ميگردد.

۴ –  صفحه گردان يا متحرك ( Revolve ) : عدسيهاي شيئي بر روي اين صفحه قرار ميگيرند و با چرخاندن آن موقعيت عدسيهاي شيئي تغيير ميكند.

۵ –  پيچ حركات تند ( Mac ome ique ) : اين پيچ بر روي دسته تعبيه شده است و باعث ميگردد كه صفحه پلاتين با سرعت بيشتري در جهت عمودي جابجا شود.

۶ – پيچ حركات كند ( Mic ome ique ) : اين پيچ بر روي پيچ حركات تند قرار داد و صفحه پلاتين را در جهت عمودي و درحد ميكرون جابجا ميكند .

۷ – صفحه پلاتين ( Pla i e pla e )  : صفحه اي است كه نمونه مورد نظر روي آن قرار ميگيرد و در جهت طول و عرض داراي دو خط كش مدرج ميباشد كه جهت ثبت و يادداشت مكان يك نمونه خاص بكار ميرود .

۸ – پيچ طول و عرض : اين پيچ زير صفحه پلاتين قرار دارد كه آن را در جهت طول و عرض جابجا ميكند .

بزرگنمائي يك ميكروسكوپ حاصل ضرب بزرگنمائي عدسي شيئي در بزرگنمائي عدسي چشمي ميباشد

طرز كار با ميكروسكوپ

آماده کردن نمونه میکروسکوپی :

جسمی با میکروسکوپ قابل مشاهده است که نور بتواند از آن عبور کند و از عدسی ها گذشته به چشم برسد به علاوه این جسم بایدآن قدر نازک باشدکه جزئیات ساختاری آن به وضوح دیده شود . از این رو برای مشاهده و بررسی جاندار بسیار کوچک یا قسمتی از بدن جانوران و گیاهانی با روشهای ویژه تهیه برش ها ( از قبیل برش گیر دستی و میکروتومی که به کمک آن مقاطع بسیار نازکی از یک اندام یا بافت تهیه می کنند ، روش ثابت کردن و رنگ آمیزی ) برش بسیار نازکی از جسم تهیه می کنند که اصطلاحا آنها را نمونه میکروسکوپی می گویند .جسمی را که می خواهند در زیر میکروسکوپ مشاهده کنند روی یک تیغه شیشه ای نازک ( لام ) یا اسلاید ( Slide ) قرار می دهند و سپس آن را با تیغه بسیار نازک شیشه ای لامل ( Lamella ) می پوشانند .

همیشه لبه لام ولامل را در دست می گیرند و از تماس انگشتان با سطح آنها خودداری می شود.

اکنون برای شروع کاربا میکروسکوپ می توانید یک نمونه میکروسکوپی ساده را به طریق زیرتهیه کنید :

الف) لام تمیزی را روی میز قرار دهید و با قطره چکانی یک قطره آب در وسط آن بچکانید .

ب) قطعه بسیار کوچکی ( به اندازه یک سانتی متر مربع ) از کاغذ روزنامه ببرید وآن را با پنس روی یک قطره آب وسط لام قرار دهید و چند لحظه صبر کنید تا کاغذ خوب خیس شود .

ج) لاملی را بر دارید و یک لبه آن را با زاویه حدود ۴۵ درجه روی لام تکیه دهید و سپس آن را با نوک سوزن به آرامی پایین بیاورید تا کاغذ را بپوشاند.

با این عمل از تشکیل حباب هوا بین لام ولامل جلوگیری می شود .

الف ) میکروسکوپ را طوری روی میز قراردهید که بازوی آن به سمت شما و صفحه آن به سمت مقابل شما باشد .

ب ) صفحه گردان را بچرخانید وعدسی ضعیفی را که کوتاه تر است و کوچکترین عدد ( بزرگنمایی ) روی آن نوشته شده است در امتداد لوله میکروسکوپ قراردهید ضمناً به صدای جا افتادن عدسی توجه کنید .

ج ) ازعدسی چشمی به داخل میکروسکوپ نگاه کنید و نور آن را تنظیم کنید . برای کم وزیاد کردن نور می توانید روزنه دیافراگم را آن قدرتغییر دهید تا میدان دید روشن و واضح شود ولی نور شدید و زننده نباشد .

د ) نمونه میکروسکوپی آماده شده را در زیر میکروسکوپ بگذارید این نمونه در روی صفحه میکروسکوپ و در زیر گیره هایی آن قرار دهید به طوری که نور در لوله میکروسکوپ بیفتد و میدان دید شما را کاملاٌ روشن کند .

و ) در حالی که از پهلو به میکروسکوپ نگاه می کنید با پیچ بزرگ تنظیم لوله میکروسکوپ را آن قدر پایین بیاورید تا عدسی ضعیف تقریباٌ به یک سانتی مترسطح لامل برسد .

ه ) از عدسی چشمی به درون لوله میکروسکوپ نگاه کنید و پیچ بزرگ تنظیم را آهسته بچرخانید تا حروف به وضوح مشاهده گردند .

ر) برای عوض کردن عدسی ضعیف و مشاهده با عدسی قوی ، صفحه گردان را بچرخانید تا عدسی قوی در امتداد لوله میکروسکوپ قرار گیرد . برای جلوگیری از برخورد عدسی قوی با سطح لام ، ابتدا لوله میکروسکوپ را کمی بالا بیاورید وسپس عدسی قوی را به جای عدسی ضعیف قرار دهید و میزان کنید.

۱(هیچگاه نوک عدسی را بر روی لام فشار نیاورد.

۲(بعد از خاموش کردن میکروسکوپ حداقل ۱۰ دقیقه از حرکت دادن دستگاه اجتناب کنید.

۳(قبل ازاستفاده از میکروسکوپ به تمیز بودن عدسیها مطمئن شوید.

۴(ازاستفاده کردن دستمال کاغذی جهت تمیز کردن لنزها پرهیز نمایید.

۵(همواره برای دیدن نمونه ها از عدسیهای با شماره ضعیف به سمت عدسیهای قوی بروید.

۶ (در هنگام استفاده از عدسیهای با قدرت بالا به همان نسبت شدت نور میکروسکوپ را بالا ببرید.

۷(در هنگام قراردادن اسلاید در میکروسکوپ و برداشتن آن از میکروسکوپ توجه داشته باشید که عدسیهای در تماس با اسلاید نباشند.

۸(بعد از استفاده کردن از روغن ایمرسیون عدسی را با مایع مخصوص تمیز نمایید.

ميكروسكوپ و انواع آن

ميكروسكوپهاي مختلف داراي بزرگنمائي هاي متفاوتي ميباشند كه عموماً با وجود عدسيهاي گوناگون، تصوير نمونه مورد نظر چند برابر ميشود . اصول كلي در تمامي انواع ميكروسكوپها براساس عبور نور با طول موجهاي متفاوت از چندين عــدسي محدب ميباشد كه هرچقدر طول موج نور بكار رفته در ميكروسكوپ مزبور كوتاهتر باشد قدرت تفكيك و يا جــداكنندگي آن ميكروسكوپ بيشتر است . براي مثال قدرت تفكيك چشم انسان ۱۰ ميليمتر ميباشد و ميكروسكوپ نوري معمولي ۲۴۰ ميكرون.

۱ –  ميكروسكوپ نوري ( Ligh Mic oscope   )

۲– ميكروسكوپ ماوراء بنفش ( Ul a Viole Mic oscope )

 ۳ – ميكروسكوپ فلورسنس (Fluo esce ce Mic oscope )

 ۴ –  ميكروسكوپ زمينه سياه ( Da k Field Mic oscope )

۵ –  ميكروسكوپ اختلاف فاز ( Phase Co as Mic oscope )

۶ –  ميكروسكوپ الكتروني ( Elec o Mic oscope ) 

. رنگ آمیزی زیستی

اجزای مختلف یاخته زنده به علت دارا بودن اختلاف غلظت و ضریب شکست بسیار کم به هنگام جذب طیف نور مرئی ، به قدر کافی کنتراست یا اختلاف میزان نور از خودشان نمی‌دهند. از این رو به آسانی از یکدیگر قابل تمیز نیستند رنگهای زیستی ، بدون اینکه اندامکهای یاخته را بی‌جان سازند آنها را بطور انتخابی رنگ‌آمیزی می‌کنند وباعث جذب طول موجهای متفاوت نور توسط این اجزا و ایجاد کنتراست لازم در آنها می شوند.

رنگهایی که یاخته یا بافت را در حالت زنده رنگ می کنند رنگهای زیستی و به این عمل رنگ آمیزی زیستی می گویند. رنگهای زیستی متشکل از دانه های بسیار ریز و به صورت درات کلوئیدی هستند از این رو به وسیله تک یاخته ها جذب می شوند. این ذرات ابتدا در خارج از یاخته به صورت توده ای کلوئیدی در آمده توسط یاخته بلعیده می شوند و با این که پس از جذب پراکنده به درون یاخته در آنجا به صورت توده های قابل رویت میکروسکوپی مجتمع می شوند.رنگ های زیستی نه تنها قدرت ورود به یاخته را دارندبلکه می توانند بدون بیجان کردن یاخته از میان پروتوپلاسم آن بگذرند و به این ترتیب ضمایم سیتوپلاسمی را کاملا رنگ آمیزی کنند . ظاهر یاخته های رنگ آمیزی شده توسط رنگهای زیستی با یاخته ها یا بافتهایی که در اثرتثبیت شدن ابتدا بیجان و سپس رنگ آمیزی می شوند کاملا تفاوت دارند. با رنگ آمیزی زیستی هسته و سیتوپلاسم خیلی کم تحت تاثیر واقع می شوند و بیشتر ضمائم سیتوپلاسمی نظیر واکوئل ها میتوکندری ها درات گویچه ای شکل مانند لیپیدها و امثال آن رنگ می گیرند.

مهم ترین آنها قرمز خنثی( رنگ مخصوص واکوئل)، سبز ژانوس( رنگ مخصوص میتوکندری ها)  و آبی متیل می باشد. نکته مهم در تهیه محلول رنگ های حیاتی این است که این محلول ها باید به طور تازه مورد استفاده قرار گیرند و از مصرف رنگ های مانده خودداری گردد. ناگفته نماند که از رنگ های حیاتی می شود به عنوان محکی برای تشخیص مرده یا زنده بودن سلول ها نیز استفاده کرد. مثلا در یاخته هایی که با قرمز خنثی رنگ شده اند، جنبش های سیکلوز را می توان مشاهده کرد. این رنگ ها باید در غلظت ها ی بسیار کم (بین یک تا دو صدم درصد) استفاده کرد زمان نیزباید کوتاه باشد واکوئل ها بر حسب خاصیت اسیدی یا بازی خود به رنگ قرمز یا زرد در می آیند سبز ژانوس اختصاصا میتوکندری ها را رنگ می کندکه در حالت اکسیده رنگ سبز مایل به آبی داردو در حالت احیا بیرنگ است.

چند لام کاملا تمیز را در محلول ۰٫۰۰۴%سبز ژانوس در الکل مطلق وچند لام تمیز دیگر را در محلول ۰٫۰۵%قرمز خنثی در الکل مطلق فرو برید که رنگ سطح لام ها را کاملا بپوشاند.

لام ها را از رنگ خارج نموده و مدتی به حال خود بگذارید تا  کاملا خشک شود در اینجا حالت رنگ خشک شده باید به طور کاملا یکنواخت در سطح لام پخش شده باشد.

روی هر لام یک قطره کوچک خون قرار دهید.

سپس لامل را روی آن می گذاریم تا خون زیر آن پخش شود.

با عدسی ۱۰۰زیر میکروسکوپ مشاهده کنید