آیه ادعونی استجب لکم
آیه ادعونی استجب لکم
آیه ۶۰ سوره غافر وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ ۴۰–۶۰ (مشاهده آیه در سوره) محتویات ترجمه های فارسی و خدای شما فرمود که مرا با (خلوص دل) بخوانید تا دعای شما مستجاب کنم. آنان که از (دعا و) عبادت من اعراض و سرکشی کنند زود با […]
آیه ۶۰ سوره غافر
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
۴۰–۶۰ (مشاهده آیه در سوره)
محتویات
ترجمه های فارسی
و خدای شما فرمود که مرا با (خلوص دل) بخوانید تا دعای شما مستجاب کنم. آنان که از (دعا و) عبادت من اعراض و سرکشی کنند زود با ذلت و خواری در دوزخ شوند.
و پروردگارتان گفت: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، آنان که از عبادت من تکبّر ورزند، به زودی خوار و رسوا به دوزخ درآیند.
و پروردگارتان فرمود: «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم. در حقيقت، كسانى كه از پرستش من كبر مى‌ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى‌آيند.»
پروردگارتان گفت: بخوانيد مرا تا شما را پاسخ گويم. آنهايى كه از پرستش من سركشى مى‌كنند زودا كه در عين خوارى به جهنم درآيند.
پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم! کسانی که از عبادت من تکبّر می‌ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می‌شوند!»
ترجمه های انگلیسی(E glish a sla io s)
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ «۶۰»
و پروردگارتان گفت: «مرا بخوانيد تا براى شما اجابت كنم. همانا كسانى كه از عبادت من سر باز زده و تكبّر مى‌ورزند به زودى با سرافكندگى به جهنّم وارد مى‌شوند».
نکته ها
سؤال: با اين كه خداوند وعده‌ى استجابت داده است، «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» چرا برخى دعاهاى ما مستجاب نمى‌شود؟
پاسخ: الف) بعضى اعمال نظير گناه و ظلم و خوردن لقمه‌ى حرام و عفو نكردنِ كسانى كه از ما عذرخواهى مى‌كنند، مانع استجابت دعا مى‌شود.
ب) گاهى مستجاب شدن دعاى ما نظام آفرينش را به هم مى‌ريزد، نظير دانش آموزى كه در امتحان جغرافيا در پاسخ اين سؤال كه آيا سطح درياها بالاتر است يا كوه‌ها؟ چون به اشتباه نوشته بود «سطح درياها بالاتر است!» از خداوند خواسته بود كه اين دو را جا به جا كند تا او نمره‌ى قبولى بگيرد!
به هر حال خداوند همان گونه كه قادر است، حكيم نيز هست.
ج) گاهى آن دعا مستجاب نمى‌شود، ولى مشابه آن مستجاب مى‌شود.
د) گاهى اثر دعا در آينده‌ى خود انسان يا خانواده و نسل او يا در قيامت نتيجه مى‌دهد و فورى مستجاب نمى‌شود.
هر دعايى كه مستجاب نشود در حقيقت دعا نيست، چون دعا به معناى طلب خير است و بسيارى از خواسته‌هاى ما شرّ است نه خير.
جلد ۸ – صفحه ۲۸۰
آداب دعا در قرآن
۱٫ دعا همراه ايمان و عمل صالح باشد. «يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» «۱»
۲٫ با اخلاص باشد. «فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ» «۲»
۳٫ با تضرّع و مخفيانه باشد. «ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً» «۳»
۴٫ با بيم و اميد باشد. «وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً» «۴»
۵٫ در ساعاتى خاص باشد. «يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ» «۵»*
پیام ها
۱- گفتگو با خداوند، كليد رشد و تربيت انسان است. «قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي»
۲- ميان دعاى انسان و ربوبيّت خداوند، رابطه‌اى تنگاتنگ است. (اكثر دعاهاى قرآن همراه «رَبَّنا»* آمده است). «رَبُّكُمُ ادْعُونِي»
۳- خداوند، از ما خواسته كه به درگاه او دعا كنيم. «قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي»
۴- در دعا فقط خدا را بخوانيم، نه خدا و ديگران را در كنار هم. «ادْعُونِي»
۵- خداوند نيازهاى ما را مى‌داند، ولى دستور دعا نشانه‌ى آن است كه درخواست ما آثارى دارد. «ادْعُونِي»
۶- بين دعا و استجابت هيچ فاصله‌اى نيست. «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ» (حتّى حرف «فاء» يا «ثم» نيامده است. اگر مى‌فرمود: «فاستجب» يعنى بعد از مدّت كمى مستجاب مى‌كنم و اگر مى‌فرمود: «ثم استجب» يعنى بعد از مدّت طولانى.)
۷- در دعا و اجابت واسطه‌اى در كار نيست. «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ»
۸- استجابت دعا وعده الهى است. «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ»
۹- اگر دعايى مستجاب نشد لابد به سود ما نبوده است، چون فرمود: «أَسْتَجِبْ لَكُمْ» آنچه را به نفع شما باشد مستجاب مى‌كنم.
«۱». شورى، ۲۶٫
«۲». مؤمن، ۱۴٫
«۳». اعراف، ۵۵٫
«۴». اعراف، ۵۶٫
«۵». انعام، ۵۲٫
جلد ۸ – صفحه ۲۸۱
۱۰- دعا نكردن، نشانه‌ى تكبّر است. «يَسْتَكْبِرُونَ»
۱۱- دعا، درمان تكبّر است. «يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي»
۱۲- دعا، خود عبادت است. «يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي»
۱۳- دعا عبادتى مخصوص و الهى است. «عِبادَتِي»
۱۴- مجازات خداوند عادلانه و متناسب با نوع رفتار و كردار آدمى است. استكبار امروز، سرافكندگى فردا را به دنبال دارد. «يَسْتَكْبِرُونَ- داخِرِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ (۶۰)
وَ قالَ رَبُّكُمُ: و فرمود پروردگار شما، ادْعُونِي: بخوانيد مرا در جميع مقاصد و مطالب و وقوع بليات، أَسْتَجِبْ لَكُمْ: تا اجابت كنم براى شما اگر مقتضى مصلحت باشد. محققان فرموده‌اند بنده را لازم است لفظا يا قصدا دعا را معلق سازد به شرط مصلحت، و الا در مظان قبح خواهد بود، چه در اين صورت ممكن است كه داعى چيزى باشد كه مستلزم مفسده است. إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ:
بدرستى كه آنانكه تكبر ورزند، عَنْ عِبادَتِي: از پرستيدن و عبادت من، سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ: زود باشد داخل گرديده شوند جهنم را در حالتى كه ذليلان و خوار شدگان باشند.
تنبيه: در اين آيه دو مطلب است: مطلب اوّل: فضل و تأكيد در دعاء:
جلد ۱۱ – صفحه ۳۲۵
۱- در عيون فرمود رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله: الدّعاء سلاح المؤمن و عماد الدين و نور السّموات و الارض: دعا اسباب جنگ مؤمن، نگهدارنده دين و نور آسمان و زمين است «۱».
۲- افضل عبادة امّتى بعد قرائة القران الدّعاء ثمّ قرء «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ …» الا ترى انّ الدّعاء هو العبادة. و قال: لا تعجزوا عن الدّعاء فانّه لم يهلك مع الدّعاء احد، و يسئل احدكم ربّه حتّى يسئله شسع نعله اذا انقطع و اسئل اللّه من فضله فانّه يحبّ ان يسئل. فرمود: افضل عبادت امت من بعد از قرائت قرآن دعا است، پس قرائت نمود آيه را: «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ….»؛ آيا نمى‌بينى كه دعاء او عبادت است، زيرا در ذيل آيه فرموده: «إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي». و فرمود آن حضرت: عاجز نشويد از دعاء بدرستى كه هلاك نشد با دعا هيچكس. و سؤال كند هر يك از شما پروردگار خود را تا به مرتبه‌اى كه سؤال كند بند نعلين خود را هرگاه بريده شود، و طلب كنيد خدا را از فضل او، بدرستى كه دوست دارد خدا اينكه سؤال گرديده شود «۲».
۳- حضرت امير المؤمنين عليه السّلام فرمايد: لا تستحقروا دعوة احد فانه يستجاب لليهودى فيكم و لا يستجاب له فى نفسه: حقير نشماريد دعاى هيچكس را، بدرستى كه اجابت شود دعاى يهودى در حق شما، و مستجاب نشود در حق خودش «۳».
۴- نهج البلاغه- حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در وصاياى خود به حضرت امام حسن عليه السّلام فرمايد: بدان آن ذاتى كه به يد قدرت او است خزائن آسمانها و زمينها، بتحقيق اذن فرموده براى تو در دعا و تكفل نموده اجابت را و امر فرموده كه سؤال كنى تا عطا فرمايد تو را و طلب رحمت نمائى تا بخشايش فرمايد تو را «۴».
مطلب دوّم: عدم استجابت دعا:
«۱» سفينة البحار ج ۱ ص ۴۴۶ بنقل از عيون.
«۲» سفينة البحار، ج ۱ ص ۴۴۶ ذيل ماده دعاء.
«۳» بحار الانوار، ج ۹۳ ص ۲۹۴ ذيل روايت ۲۳ بنقل از مكارم الاخلاق.
«۴» نهج البلاغه (ترجمه: فيض الاسلام)، نامه ۳۱ ص ۹۲۴- ۹۲۳٫
جلد ۱۱ – صفحه ۳۲۶
در كتاب تنبيه- در ذيل حديثى از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام سؤال شد: خداوند سبحان فرمايد: «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» پس چرا ما مى‌خوانيم خدا را و اجابت نفرمايد؟ فرمود: قلبهاى شما خيانت نموده به هشت خصلت:
۱- شناختيد خدا را، پس ادا ننموديد حق او را چنانچه واجب فرموده بر شما، پس بى‌نياز ننمود معرفت شما چيزى را.
۲- ايمان آورديد به پيغمبر او، پس مخالفت نموديد سنت او را و اقتدا كرديد شريعت او را، پس كجاست ثمره ايمان شما.
۳- خوانديد كتاب او را كه نازل شده بر شما، پس عمل ننموديد به آن و گفتيد شنيديم و اطاعت نموديم، پس مخالفت كرديد.
۴- گفتيد كه مى‌ترسيد از آتش، و حال آنكه در هر وقت مقدم شويد به آن به گناهان خود، پس كجاست ترس شما.
۵- گفتيد كه راغب بهشت هستيد، و حال آنكه در هر وقت بجا آوريد چيزى را كه دور گرداند شما را، پس كجاست رغبت شما.
۶- شما خورديد نعمت مولى را و شكر ننموديد.
۷- خدا امر فرموده به عداوت شيطان: «إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا» «۱» پس دشمنى نموديد او را بدون اعراض، و دوستى نموديد او را بدون مخالفت.
۸- قرار داديد عيوب مردم را نصب العين خود و عيوب خود را پشت سر خود انداختيد، پس ملامت كنيد و حال آنكه خود مستحق ملامت هستيد؛ پس با اين طريق چه دعائى از شما مستجاب شود و حال آنكه ابواب و طرق آن را مسدود نموديد، پس بترسيد خدا را و اصلاح كنيد اعمال خود را و خالص نمائيد باطن خود را و امر كنيد به معروف و نهى كنيد از منكر تا خداوند دعا را مستجاب فرمايد «۲».
«۱» سوره (۳۵) فاطر، آيه ۶٫
«۲» بحار الانوار ج ۹۳ ص ۳۷۷- ۳۷۶ روايت ۱۷، از دعائم الاسلام بنقل از كتاب التنبيه.
جلد ۱۱ – صفحه ۳۲۷
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ إِنْ فِي صُدُورِهِمْ إِلاَّ كِبْرٌ ما هُمْ بِبالِغِيهِ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ (۵۶) لَخَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ (۵۷) وَ ما يَسْتَوِي الْأَعْمى وَ الْبَصِيرُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ لا الْمُسِي‌ءُ قَلِيلاً ما تَتَذَكَّرُونَ (۵۸) إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يُؤْمِنُونَ (۵۹) وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ (۶۰)
ترجمه
همانا آنانكه مجادله مينمايند در آيتهاى خدا بدون حجّتى كه آمده باشد آنها را نيست در سينه‌هاشان مگر بزرگى كه نباشند آنان رسندگان
جلد ۴ صفحه ۵۳۴
بآن پس پناه بر بخدا همانا او است آن شنواى بينا
هر آينه آفريدن آسمانها و زمين مهمّ‌تر است از آفريدن مردم ولى بيشتر مردم نميدانند
و مساوى نيستند كور و بينا و كسانيكه ايمان آوردند و كردند كارهاى شايسته و نه بدكار اندكى از شما پند ميگيريد
همانا قيامت هر آينه آينده است نيست شكّى در آن ولى بيشتر مردم ايمان نمى‌آورند
و گفت پروردگار شما بخوانيد مرا اجابت ميكنم شما را همانا آنانكه تكبّر ميكنند از عبادت من زود باشد داخل شوند در دوزخ ذليلان.
تفسير
گفته‌اند در باره يهود نازل شده و محتمل است ناظر بمشركين مكّه باشد كه مشاجره و گفتگو ميكردند در ابطال و ردّ آيات قرآن بدون دليل و برهان و گواهى از كتب سماوى و اقوال پيغمبران خدا ميفرمايد نيست در ضميرشان مگر هواى رياست و بزرگى و سركشى از احكام الهى و وسائط ابلاغ آن ولى باين آرزو نخواهند رسيد چون خداوند بزودى آنها را خوار و ذليل اهل ايمان خواهد فرمود و بايد پناه برد از شرّ آنها بخداوندى كه ميشنود اقوال آنها را و مى‌بيند افعالشان را و بزودى بمجازاتشان ميرساند و عجب در آنستكه اينها خدا را خالق آسمانها و زمين ميدانند و ميدانند كه خلقت آنها براى وسعت و عظمتشان برتر و بزرگتر و مهمتر از خلقت مردم در روز جزا است ولى بيشتر مردم لازمه اينمعنى را نميدانند كه كسيكه قادر بر خلق اكبر و اهمّ باشد قادر بر خلق غير اكبر و اهمّ نيز ميباشد لذا با اعتراف بخلق آسمانها و زمين و موجودات آن براى خدا منكر معاد ميشوند و اين نيست مگر از آن جهت كه فكر نكردند و چشم دل آنها كور شده و البتّه مساوى نيست ادراكات كور با بينا و اهل ايمان و عمل صالح كه روشن ضميرانند با مرد بدكار كه قلبش تاريك و ظلمانى و سياه شده و البتّه بهمين مناسبت مقامات اخروى آنها هم تفاوت دارد مؤمن و صالح در بهشت و كافر و بدكار در جهنّم است ولى بيشتر از شما مردم متوجّه به اين معانى نيستيد لذا در مقام تحصيل علم و معرفت برنمى‌آئيد تا دل شما بنور دانش منوّر گردد و از آيات الهيه پند گرفته بمقامات رفيعه و اصل شويد و يتذكّرون بصيغه مغايب نيز قرائت شده و در هر حال كلمه ما زائده يا مصدريّه است يعنى كم است تذكّر شما يا مردم و روز قيامت كه يكى از اسمائش
جلد ۴ صفحه ۵۳۵
ساعت است يعنى آن زمانى كه جز خدا كسى نمى‌داند البتّه خواهد آمد شكّى در آن راه ندارد ولى بيشتر مردم قلبا و عملا بآن اعتقاد قطعى ندارند و بعيد ميشمارند آنرا خصوصا با تمام خصوصياتى كه خدا و پيغمبران براى آنروز بيان فرموده‌اند چون ادراكاتشان مأنوس بمحسوسات شده و از معقولات وحشت دارند و خدا فرموده آنچه ميخواهيد از خير دنيا و آخرت از من بخواهيد و بخوانيد مرا تا روا كنم حاجات شما را بتها از دستشان كارى برنمى‌آيد كه بتوانند حاجت كسيرا برآورند و كسانيكه تكبّر كنند از رفتن در خانه خدا و تأنّف نمايند از طلب حاجات خودشان از قاضى الحاجات بى‌اعتنائى بخدا نموده‌اند و مستحق شدند كه با ذلّت و خوارى بجهنّم روند و البته معلوم است كه خداوند اختيار مملكت وجود را كه بايد با نظام احسن مرتّب شود بدست تمام بندگانيكه حاجات مختلفه دارند و دعا ميكنند نميدهد و معناى اجابت دعا آنستكه اگر مصلحت باشد خواسته دعا كنندگان براى آنها و مفسده‌اى هم براى غير نداشته باشد بآنها عطا شود چون بسيارى از عطايا چنين است كه با تقاضا مصلحت دارد و بدون طلب ندارد خداوند ميفرمايد تقاضا كنيد تا اگر مصلحت در برآوردن حاجات شما باشد برآورم و الّا ثواب دعا را بشما مسلّما خواهم داد در دنيا يا آخرت چون دعا عبادت است و عبادت مسلّما اجر اخروى دارد بلكه بر حسب بعضى از روايات مأثوره در اينمقام از ائمه اطهار افضل عبادات است حتّى از نماز هم افضل است و ظاهرا مراد افضليّت آن از نوافل باشد و شمّه‌اى از اين مقال و پاره‌اى از اخبار اين باب در سوره بقره ذيل قول خداوند اجيب دعوة الدّاع اذا دعان گذشت و در مجمع از ابن عباس ره نقل نموده كه ادعونى أستجب لكم را به اعبدونى اثبكم تفسير نموده و استدلال فرموده بر آن بقول پيغمبر صلى اللّه عليه و اله كه فرموده دعا عبادت است و اين را قرينه قرار داده بر آنكه مراد از اجابت اثابت است با آنكه ائمه عليهم السلام هم فرموده‌اند دعا عبادت است ولى با آنكه دعا است عبادت است و با اينحال موجبى از براى صرف اجابت از معناى حقيقى خود نيست و ظاهر آيه شريفه مطابق با صريح روايات مفسّره است.
جلد ۴ صفحه ۵۳۶
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قالَ رَبُّكُمُ ادعُونِي أَستَجِب لَكُم إِنَّ الَّذِينَ يَستَكبِرُون‌َ عَن عِبادَتِي سَيَدخُلُون‌َ جَهَنَّمَ داخِرِينَ (۶۰)
و فرمود پروردگار شما که مرا بخوانيد من اجابت ميكنم دعاء شما را و بدرستي که كساني که تكبّر ميكنند از عبادت من زود باشد داخل شوند جهنّم را با خفّت و خواري.
آيات شريفه و اخبار بسيار در باب فضيلة دعاء حتّي از تلاوت قرآن مجيد و بالاخص بعد از فرائض و نوافل و در وقت سحر و بين الطلوعين و در شب و روز جمعه و در اوقات شريفه مثل شهر رمضان و ليالي متبرّكه با تقديم حمد و تسبيح و تهليل و صلوات بر نبي و آله قبل از دعاء و بعد از دعا و از روي قلب و توجّه نه فقط سر زباني و با حال بكاء و خضوع و خشوع و توبه و استغفار و توسّل بائمّه اطهار و تحت بقاع شريفه و اماكن متبرّكه و در مجمع مؤمنين و در حق ديگران از مؤمنين و مؤمنات حيا و ميّتا داريم و ابوابي در كتب اخبار مثل كافي، تهذيب استبصار، فقيه، وافي، وسائل، و غير اينها در باب دعاء ضبط شده و اينكه آنچه صلاح است بخواهد امر فاسد و قبيح و حرام را طلب نكند که نقل اينکه آيات
جلد ۱۵ – صفحه ۳۹۲
و اخبار يك كتاب مفصّلي ميشود از وضع تفسير خارج است و ما در آيه شريفه به چند نكته قناعت ميكنيم: يكي اينكه چه بسيار دعاهايي ميكنيم و اثر اجابت در آنها مشاهده نميكنيم با اينكه وعده الهي تخلف‌پذير نيست که ميفرمايد وَ قالَ رَبُّكُمُ ادعُونِي أَستَجِب لَكُم جواب: جهاتي دارد يكي اينكه بعضي معاصي است که مانع ميشود چنانچه در دعاء كميل ميخواني
اللهم اغفر لي الذنوب الّتي تحبس الدعاء
ديگر آنكه صلاح بنده نيست ولي خودش نميداند ديگر آنكه صلاح در تأخير اجابت است بسا پس از ده سال ديگر آنكه نفس دعاء عبادت است و مورث مثوبات ميشود ديگر آنكه بنده قابليّت اجابت ندارد مثل كافر، مشرك ضال‌ّ، مضل‌ّ و امثال اينها. انسان بايد دعاء بكند بلكه الحاح در دعاء و امور اجابت داشته باشد که در خبر ميفرمايد
«و ظن حاجتك بالباب»
حتّي اگر صلاح نباشد خداوند بازاء آن فرداي قيامت آن قدر باو عنايت ميفرمايد که آرزو ميكند اي كاش دعاء من اجابت نشده بود.
إِنَّ الَّذِينَ يَستَكبِرُون‌َ عَن عِبادَتِي که مراد ترك دعاء است زيرا دعاء خود عبادت بزرگيست.
سَيَدخُلُون‌َ جَهَنَّمَ داخِرِينَ که ترك دعاء از روي تكبر موجب كفر و دخول در جهنّم ميشود.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه ۶۰)- مرا بخوانید تا اجابت کنم! از آنجا که در آیات گذشته تهدیداتی نسبت به افراد بی‌ایمان و متکبر و مغرور آمده بود، در اینجا آن را با لطف و مهربانی می‌آمیزد، و آغوش رحمتش را به روی توبه کنندگان می‌گشاید.
نخست می‌گوید: «پروردگار شما گفته است: مرا بخوانید تا (دعای) شما را
ج۴، ص۲۸۱
بپذیرم» (وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ).
«دعا» خود یک نوع عبادت است، چرا که در ذیل آیه واژه عبادت بر آن اطلاق شده و در ضمن تهدید شدیدی نسبت به کسانی که از دعا کردن ابا دارند، می‌گوید: «کسانی که از عبادت من تکبر می‌ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می‌شوند» (إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ).
در روایتی از امام صادق علیه السّلام آمده است که: «نزد خدا مقامی است که جز با دعا و تقاضا نمی‌توان به آن رسید، و اگر بنده‌ای دهان خود را از دعا فرو بندد و چیزی تقاضا نکند چیزی به او داده نخواهد شد، پس از خدا بخواه تا به تو عطا شود، چرا که هر دری را بکوبید و اصرار کنید سر انجام گشوده خواهد شد».
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
آیه ۶۰ – سوره غافر
آیه وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ ۶۰
پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانيد تا دعاى شما را اجابت كنم. به يقين كسانى كه از عبادت من تكبّر مى‌ورزند به‌زودى با ذلّت وارد دوزخ مى‌شوند».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَامٍ کُلٌّ مِنْهَا شَافٍ کَافٍ وَ هِیَ أَمْرٌ وَ زَجْرٌ وَ تَرْغِیبٌ وَ تَرْهِیبٌ وَ جَدَل … أَمَّا التَّرْهِیبُ فِی کِتَابِ اللَّهِ فَقَوْلُهُ سُبْحَانَه … إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِین.
امام علی (علیه السلام)- خداوند متعال قرآن را بر هفت قسم نازل فرمود که هر کدام آنها شافی و کفایت کننده‌اند که عبارتند از: آیات امر، نهی، ترغیب، ترساندن، جدل … برخی آیات نیز در ترساندن و تحذیر مردم آمده است، مانند این آیه … إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِین.
فضیلت دعا
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا ابْنَ مَسْعُودٍ لَا تَخْتَرْ عَلَی ذِکْرِ اللَّهِ شَیْئاً فَإِنَ اللَّهَ یَقُولُ … ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! هیچ‌چیز را بر ذکر خدا بر نگزین که خداوند می‌فرماید:ِ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ لَمْ یَکِلْنَا إِلَی أَنْفُسِنَا وَ لَوْ وَکَلَنَا إِلَی أَنْفُسِنَا لَکُنَّا کَبَعْضِ النَّاسِ وَ لَکِنْ نَحْنُ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند ما را به خودمان وانگذاشته اگر ما را به خود وا می‌گذاشت مانند سایر مردم بودیم ولی ما کسانی هستیم که خداوند درباره‌ی آنها فرموده: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ.
دعا همان عبادت است، دعا بافضیلت‌ترین عبادت است
الصّادق (علیه السلام)- ادْعُ وَ لَا تَقُلْ قَدْ فُرِغَ مِنَ الْأَمْرِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَهًُْ إِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ یَقُولُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ وَ قَالَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ.
امام صادق (علیه السلام)- دعا کن و نگو کارها تمام شده است، زیرا دعا، همان عبادت است، خدای عزّوجلّ می‌فرماید: إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ و هم فرموده است: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ عِبادَتِی … فِی هَذِهِ الآیَهًِْ قَالَ هُوَ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَهًِْ الدُّعَاء.
امام باقر (علیه السلام)- مراد دعا است و بهترین عبادت؛ دعا کردن است.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ … فَأَفْضَلُ الْعِبَادَهًِْ الدُّعَاءُ وَ إِیَّاهُ عَنَی.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند می‌فرماید: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ پس بهترین عبادت، دعاست؛ مخصوصاً اگر از طرف من باشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَفْضَلُ عِبَادَهًِْ أُمَّتِی بَعْدَ قِرَاءَهًِْ الْقُرْآنِ الدُّعَاءُ ثُمَّ قَرَأَ (صلی الله علیه و آله) ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ أَ لَا تَرَی أَنَّ الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَهًُْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- افضل عبادت امّت من بعد از قرائت قرآن، دعاکردن است؛ سپس این آیه را تلاوت فرمود: ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ آیا نمی‌بینی که دعا همان عبادت است؟
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ یَقُولُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ قَالَ هُوَ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَهًِْ الدُّعَاءُ قُلْتُ إِنَّ إِبْراهِیمَ (علیه السلام) لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ قَالَ الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ.
امام باقر (علیه السلام)- إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ؛ عبادت و پرستش یعنی دعا و نیایش. نیایش بالاترین جلوه پرستش است. من کلام خدا را مطرح کردم که می‌گوید: «همانا که ابراهیم غمگساری شکیبا بود». ابو جعفر گفت: یعنی از کیفر مردم متأسّف و غمناک می‌شد و برای آنان با تضرع و زاری دعا می‌کرد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُبَیْدِ‌بْنِ‌زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رَجُلٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَهًُْ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی … ادْعُ اللَّهَ عزّوجلّ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ قَالَ زُرَارَهًُْ إِنَّمَا یَعْنِی لَا یَمْنَعْکَ إِیمَانُکَ بِالْقَضَاءِ وَ الْقَدَرِ أَنْ تُبَالِغَ بِالدُّعَاءِ وَ تَجْتَهِدَ فِیهِ.
امام صادق (علیه السلام)- عبیدبن‌زراره، از پدرش از فرد دیگری روایت می‌کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود: دعا همان عبادتی است که خداوند درباره آن می‌فرماید: إِنَّ الذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ به درگاه خداوند دعا کن و نگو: دیگر کار تمام شده است. زراره می‌گوید: «منظور آن حضرت این بود که نباید ایمان به قضا و قدر مانع شود که بسیار دعا کنی و جدّ و جهد در دعا داشته باشی».
الصّادق (علیه السلام)- وَ عَنْ جَعْفَرِبْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ فِی قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ قَالَ الدُّعَاءُ بَعْدَ الْفَرِیضَهًِْ إِیَّاکَ أَنْ تَدَعَهُ فَإِنَّ فَضْلَهُ بَعْدَ الْفَرِیضَهًِْ کَفَضْلِ الْفَرِیضَهًِْ عَلَی النَّافِلَهًِْ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ فَأَفْضَلُ الْعِبَادَهًِْ الدُّعَاءُ.
امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که در مورد آیه فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ* وَ إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ فرمود: منظور از آن، دعا بعد از نماز واجب است؛ مراقب باش آن را ترک نکنی؛ زیرا فضیلت دعا بعد از نماز واجب، مانند فضیلت نماز واجب نسبت به نماز مستحب است. سپس فرمود: «خداوند فرموده است: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ پس بهترین عبادت، دعاست».
الصّادق (علیه السلام)- مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) رَجُلَیْنِ افْتَتَحَا الصَّلَاهًَْ فِی سَاعَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ فَتَلَا هَذَا الْقُرْآنَ فَکَانَتْ تِلَاوَتُهُ أَکْثَرَ مِنْ دُعَائِهِ وَ دَعَا هَذَا أَکْثَرَ فَکَانَ دُعَاؤُهُ أَکْثَرَ مِنْ تِلَاوَتِهِ ثُمَّ انْصَرَفَا فِی سَاعَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ قَالَ کُلٌّ فِیهِ فَضْلٌ کُلٌّ حَسَنٌ قُلْتُ إِنِّی قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ کُلًّا حَسَنٌ وَ أَنَّ کُلًّا فِیهِ فَضْلٌ فَقَالَ الدُّعَاءُ أَفْضَلُ أَمَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عزّوجلّ وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَهًُْ هِیَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ هِیَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ أَ لَیْسَتْ هِیَ الْعِبَادَهًَْ هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَهًُْ هِیَ وَ اللَّهِ الْعِبَادَهًُْ أَ لَیْسَتْ هِیَ أَشَدَّهُنَّ هِیَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَّ هِیَ وَ اللَّهِ أَشَدُّهُنَّ.
امام صادق (علیه السلام)- معاویهًْ‌بن‌عمّار گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «دو مرد در یک لحظه نماز را شروع کردند، و یکی از آن دو از قرآن تلاوت کرد و تلاوتش بیشتر از دعایش بود، و دیگری دعا کرد و دعایش بیشتر از تلاوتش بود، سپس در یک لحظه از نماز فارغ شدند، کدام یک از آن دو بهتر است»؟ فرمود: «در هر یک از آن فضلیتی و هر یک از آن دو نیکو است»، گفتم: «می‌دانستم که هر یک از آنها نیک و در هر یک از آن ها فضلیتی است»، پس فرمود: «دعا بهتر است، آیا این سخن خداوند را نشنیدی: وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ به خدا سوگند آن عبادت است، به خدا سوگند آن عبادت است، آیا عبادت همان نماز نیست، آن به خدا سوگند عبادت است، آن به خدا سوگند عبادت است، آیا نماز سختترین عبادت نیست، آن به خدا سوگند سختترین عبادت است، آن به خدا سوگند سختترین عبادت است و آن به خدا سوگند سختترین عبادت است».
السّجّاد (علیه السلام)- و قلت ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ فَسَمَّیْتَ دُعَاءَکَ عِبَادَهًًْ، وَ تَرْکَهُ اسْتِکْبَاراً، وَ تَوَعَّدْتَ عَلَی تَرْکِهِ دُخُولَ جَهَنَّمَ دَاخِرِین.
امام سجّاد (علیه السلام)- پس دعایت را عبادت نامیدی و ترک آن را استکبار خواندی و بر ترک عبادتت وعده کردی که با خواری داخل جهنّم شوند.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ حَنَانِ‌بْنِ‌سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام): أَیُّ الْعِبَادَهًِْ أَفْضَلُ؟ فَقَالَ: مَا مِنْ شَیْءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْئَلَ وَ یُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ وَ مَا أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ مِمَّنْ یَسْتَکْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لَا یَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ.
امام باقر (علیه السلام)- از حنان‌بن‌سدیر از پدرش روایت شده که به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «چه عبادتی از همه عبادت‌ها بالاتر است»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «هیچ چیز نزد خداوند تبارک‌وتعالی از آن محبوب‌تر نیست که دعا کنی و از او حاجت بخواهی و هیچنزد خداوند مبغوض‌تر از آن نمی‌باشد که در عبادت او یعنی دعاکردن و حاجت‌خواستن از او تکبّرورزی و از نعمت‌هایش چیزی نخواهی.
جهت دعا
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُثْمَانَ‌بْنِ‌عِیسَی عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ آیَتَانِ فِی کِتَابِ اللَّهِ عزّوجلّ أَطْلُبُهُمَا فَلَا أَجِدُهُمَا قَالَ وَ مَا هُمَا قُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجلّ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ فَنَدْعُوهُ وَ لَا نَرَی إِجَابَهًًْ قَالَ أَ فَتَرَی اللَّهَ عزّوجلّ أَخْلَفَ وَعْدَهُ قُلْتُ لَا قَالَ فَمِمَّ ذَلِکَ قُلْتُ لَا أَدْرِی قَالَ لَکِنِّی أُخْبِرُکَ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ عزّوجلّ فِیمَا أَمَرَهُ ثُمَّ دَعَاهُ مِنْ جِهَهًِْ الدُّعَاءِ أَجَابَهُ قُلْتُ وَ مَا جِهَهًِْ الدُّعَاءِ قَالَ تَبْدَأُ فَتَحْمَدُ اللَّهَ وَ تَذْکُرُ نِعَمَهُ عِنْدَکَ ثُمَّ تَشْکُرُهُ ثُمَّ تُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ تَذْکُرُ ذُنُوبَکَ فَتُقِرُّ بِهَا ثُمَّ تَسْتَعِیذُ مِنْهَا فَهَذَا جِهَهًُْ الدُّعَاء.
امام صادق (علیه السلام)- عثمان‌بن‌عیسی از کسی که برای او از امام صادق (علیه السلام) حدیث گفته، نقل کرده است: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «دو آیه در کتاب خدا (قرآن) است که آن دو را می‌جویم و نمی‌یابم». فرمود: «کدام است آن دو آیه»؟ عرض کردم: «گفتار خدای عزّوجلّ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ و ما او را می‌خوانیم و اجابتی نمی‌بینیم»؟ فرمود: «آیا تو می‌پنداری که خداوند خلاف وعده‌ی خود کرده»؟ عرض کردم: «نه»، فرمود: «پس این به اجابت نرسیدن دعاها از چیست»؟ عرض کردم: «نمی‌دانم»، فرمود: «ولی من تو را آگاه کنم؛ هرکه خدای عزّوجلّ را در آنچه به او فرمان داده اطاعت کند، سپس او را از جهت دعا بخواند او را اجابت کند». عرض کردم: «جهت دعا چیست»؟ فرمود: «شروع می‌کنی پس خدا را حمد و ستایش می‌کنی، و نعمت‌هایی که به تو داده است به زبان می‌آوری، و سپس او را شکر می‌کنی، سپس بر محمّد (صلی الله علیه و آله) صلوات می‌فرستی، و سپس گناهان خود را یاد آور می‌شوی و بدان‌ها اعتراف می‌کنی و از آنها به خدا پناه می‌بری، این است جهت و راه دعا».
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا طَلَبَ أَحَدُکُمُ الْحَاجَهًَْ فَلْیُثْنِ عَلَی رَبِّهِ وَ لْیَمْدَحْهُ فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذَا طَلَبَ الْحَاجَهًَْ مِنَ السُّلْطَانِ هَیَّأَ لَهُ مِنَ الْکَلَامِ أَحْسَنَ مَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ فَإِذَا طَلَبْتُمُ الْحَاجَهًَْ فَمَجِّدُوا اللَّهَ الْعَزِیزَ الْجَبَّارَ وَ امْدَحُوهُ وَ أَثْنُوا عَلَیْهِ تَقُولُ یَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَی وَ یَا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ یَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یَا مَنْ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَهًًْ وَ لَا وَلَداً یَا مَنْ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ وَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ وَ یَقْضِی مَا أَحَبَّ یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یَا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ وَ أَکْثِرْ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَإِنَّ أَسْمَاءَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ کَثِیرَهًٌْ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قُلِ اللَّهُمَّ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ مَا أَکُفُّ بِهِ وَجْهِی وَ أُؤَدِّی بِهِ عَنِّی أَمَانَتِی وَ أَصِلُ بِهِ رَحِمِی وَ یَکُونُ عَوْناً لِی فِی الْحَجِّ وَ الْعُمْرَهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- هرگاه یکی از شماها حاجتی خواهد، باید پروردگارش را ستایش کند و مدح گوید، زیرا چون مردی حاجتی از سلطان جوید، برای او سخنی آماده سازد که بهتر از آن نتواند، پس هرگاه حاجت خواستید، خدای عزیز جبّار را تمجید کنید و مدح نمائید و بر او ستایش کنید، می‌گوئی: «ای بخشنده‌ترین هرکه عطا کرده و بهترین کسی که از او خواهش شده، ای مهربان‌تر کسی که از او مهر خواهند، ای یگانه، ای بی‌نیاز، ای کسی که نزاده‌ای و زائیده نشدی و نمی‌باشد برای او همتای، ای کسی که نگرفته است همسری و نه فرزندی، ای کسی که هر چه می‌خواهد، می‌کند، و هرچه اراده سازد، بدان حکم می‌دهد و هرچه را دوست دارد، اجرا می‌نماید، ای کسی که میان مرد و دلش حائل می‌شود، ای کسی که در منظره‌ی اعلا است، ای کسی که مانندش چیزی نیست، ای شنوا ای بینا. و از نام‌های خدای عزّوجلّ بسیار بیاور، زیرا نام‌های خدا بسیار است. و صلوات فرست بر محمّد (صلی الله علیه و آله) و آلش و بگو: «بار خدایا از روزی حلالت بر من وسعت بده و به اندازه‌ای که آبروی خود را نگهدارم و آنچه بر من سپرده است بپردازم به وسیله آن، و رحم خود را پیوست دارم و کمک کنم و برایم در حج و عمره کمک باشد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عِیصِ‌بْنِ‌الْقَاسِمِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) إِنَّ رَجُلًا دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ سَأَلَ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): عَجَّلَ الْعَبْدُ رَبَّهُ وَ جَاءَ آخَرُ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ أَثْنَی عَلَی اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سَلْ تُعْطَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی به مسجد وارد شد، و دو رکعت نماز خواند و از خداوند حاجت خواست. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این بنده عجله کرد»، دیگری آمد و نماز گزارد و خدا را مدح گفت و صلوات فرستاد، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «حاجتت را بخواه که برآورده خواهد شد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُثْمَانَ‌بْنِ‌عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ آیَتَانِ فِی کِتَابِ اللَّهِ لَا أَدْرِی مَا تَأْوِیلُهُمَا؟ فَقَالَ: وَ مَا هُمَا؟ قَالَ: قُلْتُ: قَوْلُهُ تَعَالَی: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ ثُمَّ أَدْعُو فَلَا أَرَی الْإِجَابَهًَْ. قَالَ: فَقَالَ لِی: أَ فَتَرَی اللَّهَ تَعَالَی أَخْلَفَ وَعْدَهُ؟ قَالَ: قُلْتُ: لَا … قَالَ لَکِنِّی أُخْبِرُکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی أَمَا إِنَّکُمْ لَوْ أَطَعْتُمُوهُ فِیمَا أَمَرَکُمْ بِهِ ثُمَّ دَعَوْتُمُوهُ لَأَجَابَکُمْ وَ لَکِنْ تُخَالِفُونَهُ وَ تَعْصُونَهُ فَلَا یُجِیبُکُمْ … وَ لَوْ دَعَوْتُمُوهُ مِنْ جِهَهًِْ الدُّعَاءِ لَأَجَابَکُمْ وَ إِنْ کُنْتُمْ عَاصِینَ. قَالَ: قُلْتُ: وَ مَا جِهَهًُْ الدُّعَاءِ؟ قَالَ: إِذَا أَدَّیْتَ الْفَرِیضَهًَْ مَجَّدْتَ اللَّهَ وَ عَظَّمْتَهُ وَ تَمْدَحُهُ بِکُلِّ مَا تَقْدِرُ عَلَیْهِ وَ تُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ تَجْتَهِدُ فِی الصَّلَاهًِْ عَلَیْهِ وَ تَشْهَدُ لَهُ بِتَبْلِیغِ الرِّسَالَهًِْ وَ تُصَلِّی عَلَی أَئِمَّهًِْ الْهُدَی (علیهم السلام) ثُمَّ تَذْکُرُ بَعْدَ التَّحْمِیدِ لِلَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ وَ الصَّلَاهًِْ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) مَا أَبْلَاکَ وَ أَوْلَاکَ وَ تَذْکُرُ نِعَمَهُ عِنْدَکَ وَ عَلَیْکَ وَ مَا صَنَعَ بِکَ فَتَحْمَدُهُ وَ تَشْکُرُهُ عَلَی ذَلِکَ ثُمَّ تَعْتَرِفُ بِذُنُوبِکَ ذَنْبٍ ذَنْبٍ وَ تُقِرُّ بِهَا أَوْ بِمَا ذَکَرْتَ مِنْهَا وَ تُجْمِلُ مَا خَفِیَ عَلَیْکَ مِنْهَا فَتَتُوبُ إِلَی اللَّهِ مِنْ جَمِیعِ مَعَاصِیکَ وَ أَنْتَ تَنْوِی أَلَّا تَعُودَ وَ تَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْهَا بِنَدَامَهًٍْ وَ صِدْقِ نِیَّهًٍْ وَ خَوْفٍ وَ رَجَاءٍ وَ یَکُونُ مِنْ قَوْلِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعْتَذِرُ إِلَیْکَ مِنْ ذُنُوبِی وَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ فَأَعِنِّی عَلَی طَاعَتِکَ وَ وَفِّقْنِی لِمَا أَوْجَبْتَ عَلَیَّ مِنْ کُلِّ مَا یُرْضِیکَ فَإِنِّی لَمْ أَرَ أَحَداً بَلَغَ شَیْئاً مِنْ طَاعَتِکَ إِلَّا بِنِعْمَتِکَ عَلَیْهِ قَبْلَ طَاعَتِکَ فَأَنْعِمْ عَلَیَّ بِنِعْمَهًٍْ أَنَالُ بِهَا رِضْوَانَکَ وَ الْجَنَّهًَْ ثُمَّ تَسْأَلُ بَعْدَ ذَلِکَ حَاجَتَکَ فَإِنِّی أَرْجُو أَنْ لَا یُخَیِّبَکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- عثمان‌بن‌عیسی از برخی شیعیان از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: دو آیه در قرآن است که من تأویل آن را نمی‌دانم! حضرت پرسیدند: «کدام دو آیه»؟ عرض کردم: آیه «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ که من دعا می‌کنم ولی اجابت نمی‌بینم». حضرت فرمود: «آیا به نظر تو خداوند خلف وعده می‌کند»؟ گفتم: «نه» … فرمود: «امّا من ان شاء الله تو را آگاه می‌کنم؛ آگاه باشید که اگر شما خدا را در آنچه به شما امر فرموده اطاعت کنید، سپس او را بخوانید، شما را اجابت خواهد کرد؛ ولی شما با او مخالفت کرده و نافرمانی او را می‌کنید و او نیز شما را اجابت نمی‌کند … اگر او را به جهت دعا بخوانید، ولو معصیت کار هم باشید، شما را اجابت می‌کند». عرض کردم: «جهت دعا چیست»؟ فرمود: «وقتی فریضه را ادا کردی، خدا را تمجید می‌کنی و بزرگ می‌داری و او را به تمام مقداری که توان داری مدح می‌کنی و بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) صلوات می‌فرستی و در صلوات بر او مبالغه می‌کنی و گواهی می‌دهی که آن حضرت تبلیغ رسالت فرمود و بر ائمه هدی (علیهم السلام) نیز درود می‌فرستی و بعد از حمد و ثنای الهی و صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله)، آنچه را خدا با آن تو را امتحان نموده و از نظر تو شایسته‌تر است را ذکر می‌کنی و نعمت‌های او را که نزد تو و بر توست و آنچه با تو کرده یاد نموده و او را بر آن نعمت، حمد و شکر می‌کنی و سپس به گناهانت یکی یکی اعتراف می‌کنی و به آن اقرار می‌کنی یا به آن مقدار از گناهانت که یادت آمد؛ و به گناهانی که مرتکب شده ای و بر تو پنهان گشته اجمالاً اعتراف می‌کنی و از تمام معاصی خود، به سوی خدا توبه می‌کنی و قصد می‌کنی که دیگر آن گناهان را تکرار مکنی و با پشیمانی و صدق نیّت و خوف و رجا، نسبت به گناهانت از خداوند طلب مغفرت می‌کنی و این جملات را نیز باید بگویی که «خداوندا! من برای گناهانم از تو عذرخواهی می‌کنم و از تو طلب مغفرت نموده و به سوی تو باز می‌گردم؛ پس مرا بر طاعت خود یاری فرما و مرا بر هر چیزی که تو را خشنود می‌سازد، توفیق ده؛ زیرا من کسی را ندیده‌ام که موفّق به طاعتی از طاعات تو بشود، مگر به سبب نعمتی که تو قبل از طاعت او به وی ارزانی داشتی؛ پس بر من نیز نعمتی ارزانی دار که با آن به رضوان تو و بهشت برسم» سپس بعد از آن حاجت خود را می‌طلبی که من امیدوارم خداوند تو را نومید نفرماید، ان شاء الله تعالی».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ فِی کِتَابِ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِنَّ الْمِدْحَهًَْ قَبْلَ الْمَسْأَلَهًِْ فَإِذَا دَعَوْتَ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَمَجِّدْهُ. قُلْتُ: کَیْفَ أُمَجِّدُهُ قَالَ تَقُولُ: یَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ یَا فَعَّالًا لِما یُرِیدُ، یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یَا مَنْ هُوَ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ.
امام علی (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: در کتاب امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده: مدح خداوند باید پیش از درخواست او باشد؛ پس وقتی خدای عزّوجلّ را خواندی پس او را تمجید کن». گفتم: «چگونه او را تمجید کنم»؟ فرمود: «می‌گویی: ای کسی که از رگ گردن به من نزدیک‌تری و ای کسی که بین مرد و قلب او حائل می‌شوی؛ ای کسی که در نظرگاه بلندتر قرار داری؛ ای کسی که مثل او چیزی نیست».
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَدْعُوَ فَمَجِّدِ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ احْمَدْهُ وَ سَبِّحْهُ وَ هَلِّلْهُ وَ أَثْنِ عَلَیْهِ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ ثُمَّ سَلْ تُعْطَ.
امام صادق (علیه السلام)- هنگامی‌که می‌خواهی دعا کنی، خداوند عزّوجلّ را تمجید کن، و حمد گو و تسبیح نما، و تهلیل بگو و او را ثنا نما و بر نبیّ اکرم (صلی الله علیه و آله) درود فرست و سپس دعا کن که خواسته‌ات برآورده شود.
مدّت
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ خَطَبَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی الْجُمُعَهًِْ فَقَال … أَلَا إِنَّ هَذَا الْیَوْمَ یَوْمٌ جَعَلَهُ اللَّهُ لَکُمْ عِیداً وَ هُوَ سَیِّدُ أَیَّامِکُمْ وَ أَفْضَلُ أَعْیَادِکُمْ وَ قَدْ أَمَرَکُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ بِالسَّعْیِ فِیهِ إِلَی ذِکْرِهِ فَلْتَعْظُمْ رَغْبَتُکُمْ فِیهِ وَ لْتَخْلُصْ نِیَّتُکُمْ فِیهِ وَ أَکْثِرُوا فِیهِ التَّضَرُّعَ وَ الدُّعَاءَ وَ مَسْأَلَهًَْ الرَّحْمَهًِْ وَ الْغُفْرَانِ فَإِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ یَسْتَجِیبُ لِکُلِّ مَنْ دَعَاهُ وَ یُورِدُ النَّارَ مَنْ عَصَاهُ وَ کُلَّ مُسْتَکْبِرٍ عَنْ عِبَادَتِهِ قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِین.
امام علی (علیه السلام)- خطبه‌ی ایشان در روز جمعه: همانا امروز روزی است که خدا آن را برای شما عید قرار داده است. و آن، سرور روزهای شما و برترین اعیاد شما است. و خدا در این روز شما را به شتافتن به‌سوی ذکر خود فرمان داده است، پس به خاطر همین باید علاقه‌ی قلبی شما به این روز عظمت یابد، و نیّت شما در این روز خالص گردد. و در این روز بر تضرّع و دعای خود، و بر تقاضای رحمت و مغفرت بیفزایید. زیرا خداوند عزّوجلّ هرکس را که دست دعا به‌سویش بردارد اجابت می‌کند، و هرکه را به معصیت او اقدام کند و از عبادتش کبر ورزد، به دوزخ داخل می‌سازد. خداوند عزّوجلّ فرموده است: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِین.