بی اختیاری مدفوع

بی‌ اختیاری مدفوع یا ناتوانی در کنترل اجابت مزاج باعث نشت غیر منتظره مدفوع از رکتوم می‌شود. این اختلال بی‌اختیاری مقعد یا روده نیز نامیده می‌شود. بی‌اختیاری مدفوع سندرمی است که به از دست دادن ناخواسته مدفوع جامد یا مایع منجر می‌شود.

بی اختیاری مدفوع چیست؟

تعاریف بسیاری از بی‌ اختیاری مدفوع وجود دارد و بی‌اختیاری روده می‌تواند از نشت گاه به گاهی مقدار کمی مدفوع در حین عبور گاز روده تا از دست دادن کامل کنترل روده متغیر باشد. توانایی نگهداری مدفوع  نیاز به عملکرد طبیعی و صحیح سیستم عصبی مقعد دارد.

دو گروه از عضلات یعنی عضلات دریچه‌ بیرونی (اسفنکتر مقعد خارجی) و عضلات دریچه‌ای درونی (اسفنکتر مقعد داخلی) در دیواره مقعد و رکتوم مسئول دفع و نگه‌ داشتن مدفوع درون آن هستند. در حالت عادی فرد توانایی درک وجود مدفوع و پری رکتوم را دارد و بدین طریق می‌تواند زمان نیاز به اجابت مزاج را حس کند.

البته فرد باید از نظر روانی نیز به این حس عادت کرده و به آن توجه کند. به طور کلی، بی‌اختیاری روده تهدید کننده زندگی نیست ولیکن کیفیت زندگی فرد را تحت آسیب قرار می‌دهد. بی اختیاری مدفوع یکی از شرایط روانی و اجتماعی ناتوان‌کننده در یک فرد سالم است که می‌تواند به انزوای اجتماعی، از دست دادن عزت نفس و اعتماد به نفس و حتی افسردگی منجر شود.

افراد مبتلا به این مشکل به دلیل ترس از آبرو ریزی از فعالیت‌های اجتماعی خود کناره می‌گیرند. متأسفانه بی‌ اختیاری مدفوع  بیماری رایجی است که در افراد مسن و زنان شایع‌تر و دو برابر مردان است. با این حال، بسیاری از مردم دوست ندارند که در مورد بی‌ اختیاری مدفوع خود صحبت کنند و می‌پندارند که این مشکل نادر است و هر کسی به آن مبتلا  نخواهد شد.

عملکرد روده با عوامل متعدد از جمله فشار دریچه‌ی مقعدی، احساس پری رکتوم، زمان جریان مدفوع در روده و حجم و قوام مدفوع کنترل می‌شود. علاوه بر این، عملکرد شناختی کافی و توانایی تشخیص زمان مناسب نیاز به سرویس بهداشتی در آن مؤثر است.

اگر هر یک از این عوامل به خطر ‌بیافتد، بی‌اختیاری می‌تواند رخ دهد.با این حال نشت مدفوع می‌تواند ناشی از اختلالات و عوامل بیماری‌زای دیگری مانند بواسیر، فیستول، پرولاپس رکتوم، بیماری التهابی روده و عفونت انگلی باشد. تشخیص نوع بی‌ اختیاری مدفوع در درمان آن می‌تواند بسیار کمک‌کننده و مؤثر باشد.

مشاوره آنلاین و تشخیص علت بی اختیاری

اگر برای تشخیص علت و درمان بی اختیاری مدفوع نیاز به مشاوره دارید، از طریق واتساپ با مشاورا ما در ارتباط باشید.

علل بی اختیاری مدفوع

به محض هضم مواد غذایی مصرفی، مواد زائد باقی مانده به سمت راست روده و بخش نهایی روده‌ی بزرگ یعنی رکتوم حرکت می‌کنند، رکتوم لوله باریک روده‌ای است که به مقعد ختم می‌شود. رکتوم مرکز ذخیره‌سازی موقت مدفوع است که با پر شدن آن و تحریک گیرنده‌های عصبی دیواره‌ رکتوم، فرد احساس دفع و نیاز به اجابت مزاج می‌کند. در صورت عدم پاسخ به این احساس مدفوع آب بیشتری را از دست می‌دهد و سفت و خشک می‌شود.

برای ورود مدفوع به درون کانال مقعد باید از دریچه‌ درونی که غیر ارادی است عبور کند، سپس برای خروج کامل نیاز به عبور از دریچه‌ خروجی مقعد دارد که به صورت ارادی کار می‌کند. وقتی این اراده به هر دلیلی دچار اختلال شود، مشکل بی‌ اختیاری مدفوع متحمل می‌شود.

بی‌ اختیاری مدفوع می‌تواند علت‌های بسیاری داشته باشد و از یک یا ترکیبی از چند عامل ناشی شود. بی‌اختیاری روده معمولاً با تغییر در اجابت مزاج (به طور کلی اسهال و یبوست) و شرایطی که توانایی مقعد در نگه داشتن مدفوع را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ایجاد می‌گردد. بسیاری از این علت‌ها شامل:

بیشتر بخوانید: هموروئید یا بواسیر چیست؟

علائم بی اختیاری مدفوع

به طور معمول نشت مدفوع در بزرگسالان به جزء در مدت زمان ابتلا به اسهال شدید اتفاق نمی‌افتد. افراد مبتلا به بی‌اختیاری مزمن و مکرر مدفوع ممکن است در طول روز بارها آن را تجربه کنند. علائمی که ممکن است از ناتوانی محدود در کنترل دفع خود به خود گاز روده تا نشت مدفوع در طول فعالیت‌های روزانه یا فوریت در دفع مدفوع و بی‌اختیاری آن در مسیر رسیدن به سرویس بهداشتی متغیر باشد.

بی‌ اختیاری مدفوع می‌تواند به صورت بی‌اختیاری فوریتی باشد، یعنی فرد قبل از رسیدن به سرویس بهداشتی دچار نشت مدفوع شود و یا بدون هیچ نشانه‌ای خود به خود اتفاق افتد. بی اختیاری می‌تواند بسته به شدت آن به صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه رخ دهد. علایم و نشانه‌هایی که ممکن است با بی‌اختیاری روده همراه باشد شامل:

در صورت نشت مقادیر زیادی از مدفوع، می‌توان با استفاده از یک کرم مرطوب‌کننده مانع تماس مستقیم بین پوست و مدفوع شد و از تحریک پوست جلوگیری کرد. پزشک می‌تواند یک محصول مناسب را معرفی کند و البته باید قبل از استفاده از آن باید از تمیزی و خشکی ناحیه‌ی مقعدی و اطراف آن مطمئن شد.

استفاده از محصولات غیر دارویی مانند پودر تالک یا نشاسته‌ی ذرت نیز ممکن است به از بین بردن ناراحتی مقعد کمک کند. پوشیدن لباس زیر پنبه‌ای و لباس‌های گشاد و تعویض روزانه‌ی لباس زیر نیز در جلوگیری از آسیب پوستی بی‌تأثیر نیست. افرادی که از پوشک بزرگسالان استفاده می‌کنند، انواع دارای لایه‌ی جاذب رطوبت تهیه کنند.

تشخیص ناتوانی در کنترل مدفوع

پزشکان عواقب روانی و اجتماعی ناشی از بی‌ اختیاری مدفوع را به خوبی درک می‌کنند پس از صحبت درباره‌ی آن با پزشک خود شرمسار نشوید. پزشک ممکن است با ارائه مراقبت‌های اولیه به شما کمک کند یا در صورت نیاز شما را به یک پزشک متخصص گوارش یا روده ارجاع دهد.

پزشک برای تشخیص نیاز به اطلاعات دقیقی از نوع و مدت بی‌ اختیاری مدفوع، تعداد دفعات بی‌اختیاری، میزان تأثیر این اختلال در زندگی بیمار، سابقه آسیب بافتی در اعمال جراحی مقعدی و عوامل مرتبط با آن دارد.

البته بیماران ممکن است خروج ترشحات مخاطی، چرک یا خون از مقعد را نیز با بی‌اختیاری روده اشتباه بگیرند به همین جهت پاسخ‌های صحیح به پزشک می‌تواند به تشخیص درست مشکل کمک کند. از طرفی داروهای مصرفی و عادات غذایی بیمار نیز باید بررسی شود. همچنین اطلاعات دقیقی از سابقه‌ی زایمان و نوع آن در زنان را باید به دست آورد. زایمان با فورسپس و برش اپی‌ عمقی با افزایش خطر اختلال اسفنکتر مقعدی و آسیب اعصاب کف لگن همراه است.

پزشک در مورد علایم و نشانه‌های فعلی شما سؤالاتی پرسیده و مقعد شما را معاینه‌ی ظاهری می‌کند. با معاینه‌ی انگشتی و تقاضای انقباض مقعد همزمان با معاینه میزان قدرت عضلانی مقعد بیمار را می‌سنجد. بسته به علایم و شکایت‌های بیمار، ممکن است یک یا چند تست تخصصی‌تر برای شناسایی علت بی‌اختیاری انجام دهد. این تست‌ها شامل:

بی اختیاری مدفوع که بی اختیاری مقعدی یا آنال نیز نامیده می شود، عبارتی است که زمانی به کار می رود که دفع نمی تواند کنترل شود.

مدفوع در زمان های ناخواسته از راست روده نشت می کند.

بر اساس علت بی اختیاری مدفوع، درمان می تواند شامل یک یا بیش از یکی از روش های زیر باشد: تغییرات غذایی، آموزش دفع، دارو یا جراحی.

بی اختیاری مدفوع چیست؟

بی اختیاری مدفوع – که بی اختیاری مقعدی نیز نامیده می شود – عبارتی است که زمانی به کار می رود که دفع نمی تواند کنترل شود.

مدفوع در زمان های ناخواسته از راست روده نشت می کند. این نشت با اطلاع یا بدون اطلاع رخ می دهد.

بی اختیاری مدفوع، در زنان بیشتر از مردان رخ می دهد و همچنین اغلب در بین افراد مسن تر دیده می شود.

عبارت بی اختیاری مدفوع در صورتی به کار می رود که هریک از موقعیت های زیر ایجاد شود:

چرا بی اختیاری مدفوع رخ می دهد؟

فاکتورهای متعددی بر در اختیار داشتن مدفوع یا توانایی کنترل دفع تاثیر می گذارند:

در صورتی که هر یک از این فعالیت ها به درستی انجام نشوند، ممکن است بی اختیاری مدفوع رخ ددهد.

چه چیزی باعث تغییرات در این فعالیت ها می شود؟

اسهال یا یبوست مکرر

این عارضه ها باعث می شوند ماهیچه های راست روده و مقعد ضعیف شوند. زمانی که این ماهیچه ها ضعیف شوند، قابلیت نگه داشتن مدفوع در بدن نیز تضعیف می شود.

آسیب عضلانی

آسیب عضلانی می تواند در طول یک زایمان طبیعی دشوار رخ دهد، زمانی که پزشک مجبور است از انبر استفاده کند یا یک بریدگی کوچک ایجاد کند تا دهانه بزرگتری ایجاد کند.

آسیب عضلانی می تواند در اثر جراحی مقعدی یا روده ای نیز ایجاد شود.

افزایش سن

عضلات راست روده و مقعد به طور طبیعی با افزایش سن، ضعیف می شوند. سایر ساختارهای مجاور در محدوده لگنی نیز با افزایش سن، شل می شوند.

 این امر بر ضعف کلی که در آن ناحیه دیده می شود، می افزاید و منجر به مشکلات مربوط به کنترل مدفوع می شود. کنترل مدفوع رقیق نسبت به مدفوع جامد سخت تر است.

زمانی که حجم زیادی از مدفوع رقیق به سرعت به راست روده می رسد، ممکن است هشدار کافی برای رسیدن به موقع به دستشویی وجود نداشته باشد.

آسیب به عصب ها

اگر عصب هایی که قابلیت عضلات راست روده و مقعد در انقباض را کنترل می کنند، آسیب ببینند، بی اختیاری رخ می دهد.

عصب هایی که “احساس روده ای” را کنترل می کنند نیز اگر آسیب ببینند، می توانند منجر به بی اختیاری شوند.

آسیب عصبی به خاطر زایمان طبیعی سخت، جراحی مقعدی، یبوست یا وجود عارضه های جسمی به خصوص (مانند دیابت، ام اس، سکته مغزی، تومور ستون فقرات) ایجاد می شود.

ناتوانی راست روده در کشیده شدن

اگر ماهیچه های راست روده، قابلیت ارتجاع کافی را نداشته باشند، مدفوع اضافی انباشته شده می تواند به بیرون نشت کند.

بیماری التهابی روده نیز می تواند بر قابلیت کشیدگی راست روده تاثیر بگذارد. زخم های ناشی از جراحی و پرتودرمانی نیز می تواند عضلات راست روده را سفت کند.

عارضه های جسمی دیگر

عارضه های جسمی به خصوص مانند افتادگی روده یا رکتوسل (راست روده وارد مهبل می شود) یا یبوست مزمن می تواند منجر به بی اختیاری مدفوع شود.

دلایل دیگر

مصرف بیش از حد ملین ها، پرتودهی، برخی نقص های سیستم عصبی و نقص های مادرزادی، التهاب و بیمماری التهابی روده ممکن است بر توانایی کنترل مدفوع تاثیر گذارد.

از چه تست هایی برای تشخیص بی اختیاری مدفوع استفاده می شود؟

 فرد توسط متخصص بیماری های معده و روده ویا جراح روده ارزیابی می شود. پزشک، سوالاتی را در مورد وضعیت فرد خواهد پرسید و سپس یک معاینه فیزیکی و یک معاینه روده ای را انجام خواهد داد.

از صحبت کردن با پزشک خود خجالت نکشید. او درک می کند که ممکن است برای صحبت در این باره راحت نباشید.

ممکن است تست های زیر برای تشخیص بی اختیاری مدفوع انجام شود:

مانومتری مقعدی

تست مانومتری مقعد، استحکام عضلات اسفنکتر مقعدی را بررسی می کند. از یک لوله کوتاه و باریک که در داخل مقعد و راست روده نصب می شود، برای اندازه گیری سفتی اسفنکتر استفاده می شود.

فراصوت اندولومینال یا فراصوت مقعدی

این تست به ارزیابی شکل و ساختار عضلات اسفنکتر مقعدی و بافت اطراف کمک می کند. در این تست، یک پروب کوچک در مقعد و راست روده نصب می شود تا تصاویری از اسفنکتر تهیه کند.

تست عصب زهاری

این تست، عملکرد اعصاب زهاری را که در کنترل دفع نقش دارند، اندازه گیری می کند.

الکترومایوگرافی مقعدی (EMG)

این تست تعیین می کند آیا آسیب عصبی، علت عملکرد نامناسب اسفنکترهای مقعدی است. این تست، هماهنگی بین راست روده و عضلات را نیز بررسی می کند.

سیگمویدوسکوپی  انعطاف پذیر یا پروکتوسیگمویدوسکوپی

این تست، انتهای روده بزرگ یا کولون را به دنبال هرگونه ناهنجاری مانند التهاب، تومور یا بافت اسکار، که ممکن است باعث بی اختیاری مدفوع شود، بررسی می کند.

برای انجام این تست، یک لوله باریک با یک دوربین، از راست روده وارد کولون سیگمویید می شود. این کار، اجازه مشاهده لایه داخلی روده را می دهد.

پروکتوگرافی

این تست در بخش رادیولوژی انجام می شود. در این تست، تست اشعه ایکس ویدئویی تهیه می شود که نحوه عملکرد است روده را نشان می دهد.

ویدئو نشان می دهد راست روده می تواند چه مقدار مدفوع را نگه دارد، راست روده با چه کیفیتی می تواند مدفوع را نگه دارد و راست روده با چه کیفیتی مدفوع را آزاد می کند.

برای تهیه این ویدئو، مقدار اندکی از باریم مایع در داخل کولون و راست روده آزاد می شود.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)

این تست در بخش رادیولوژی انجام می شود. گاهی از این تست برای ارزیابی اندام های لگنی استفاده می شود.

بی اختیاری مدفوع چگونه درمان می شود؟

بر اساس علت بی اختیاری مدفوع، درمان شامل یک یا بیش از یکی از این روش ها می باشد: تغییرات غذایی، آموزش دفع، دارو یا جراحی.

نکات تغذیه ای

هدف از تغییرات غذایی، پرهیز از غذاهایی است که ممکن است باعث شل شدن مدفوع شود، شامل: کافئین، الکل، برخی آبمیوه ها، آلو، لوبیا، سبزیجات خانواده کلم، غذاهای تند، محصولات لبنی، گوشت دودی شده و شیرین کننده های مصنوعی.

غذاهای دیگر به سفت کردن مدفوع کمک می کنند و ممکن است به کنترل مدفوع نیز کمک کنند. این غذاها شامل موز، سس سیب، کرده بادام زمینی، پاستا، سیب زمینی و پنیر هستند.

آموزش دفع

دو نوع آموزش دفع وجود دارد. هدف اولین نوع، ایجاد یک الگوی “مراجعه به دستشویی” است. با تنظیم یک برنامه روزانه، بیماران می توانند کنترل بیشتری روی دفع خود داشته باشند.

تنقیه روزانه در زمان های مشخص به کنترل خروج مدفوع و کاهش بی اختیاری مدفوع کمک خواهد کرد. نباید بدون چک کردن با پزشک، از تنقیه استفاده شود.

هدف نوع دوم آموزش دفع، یادگیری تمرینات به خصوصی است که می تواند ماهیچه های اطراف مقعد را تقویت کند.

یک درمانگر حرفه ای به فرد چگونگی قرارگیری ماهیچه ها و اجرای تمرینات را می آموزد. این فرآیند، بیوفیدبک نام دارد.

دارو

داروهایی که معمولا تجویز می شوند شامل داروهای ضد اسهال و مکمل های فیبری هستند. این داروها حرکت مدفوع در طول روده را کاهش می دهند و مدفوع را سفت می کنند.

نباید از داروهای بدون نسخه بدون اجازه پزشک استفاده شود.

محافظت پوستی

از آنجا که نشت مدفوع منجر به حساسیت پوستی مقعد می شود، برخی کرم ها برای محافظت از پوست به کار می روند.

این محصولات می توانند به طور نامحدود استفاده شوند.

در نهایت، لباس های گشاد و لباس های زیر پنبه ای می تواند به ایجاد احساس راحتی کمک کنند. نباید از داروهای بی اختیاری بدون نسخه، بدون اجازه پزشک استفاده شود.

جراحی

اسفنکتروپلاستی

ماهیچه اسفنکتر مقعدی، روی هم قرار می گیرد و از بخیه برای حفظ ماهیچه در هر دو سمت استفاده می شود.

روی هم قرار گرفتن و سفت شدن ماهیچه اسفنکتر، منجر به سفت شدن دهانه مقعد می شود.

عمل ACE

عمل ACE گاهی برای بیماران مبتلا به بی اختیاری مدفوع مناسب است. در این روش، جراح، یک مسیر کوچک از پوست روی شکم به سمت روده باز می کند.

از این طریق، یک لوله کوچک وارد می شود و تنقیه روزانه به منظور زدودن مدفوع انجام می شود.

اسفنکتر مصنوعی روده

اسفنکتر مصنوعی روده شامل قرار دادن یک ابزار مصنوعی در اطراف مقعد است. این ابزار، برای شبیه سازی ماهیچه طبیعی مقعد طراحی می شود.

تحریک عصب خاجی

تحریک عصب خاجی از ابزار کوچکی استفاده می کند که زیر پوست بخش فوقانی ناحیه کفلی ایمپلنت می شود.

این ابزار، ایمپالس های الکتریکی خفیف را از طریق قطعه ای که مجاور عصبی که در بخش تحتانی کمر قرار گرفته است (عصب خاجی)، ارسال می کند و مثانه، اسفنکتر و ماهیچه های کف لگن را تحت تاثیر قرار می دهد.

کولوستومی

در این روش، یک سوراخ در شکم ایجاد می شود که از طریق آن، کولون به سطح پوست آورده می شود.

مدفوع در یک کیسه به خصوص که به شکم متصل است، جمع آوری می شود. این روش معمولا زمانی انجام می شود که تمام روش های درمانی دیگر با شکست مواجه شده اند.

بیشتر بخوانید: چگونگی تست و تشخیص بی اختیاری ادرار در زنان

بیشتر بخوانید: تست بی اختیاری ادرار در مردان چگونه است؟

برای دریافت نوبت پزشک اورولوژیست کلینیک یادمان، دکتر علی حاجب، جهت مشاوره و تشخیص و درمان بی اختیاری ادرار یا انجام تست نوار مقعد (آنال) با شماره های زیر تماس بگیرید.

تلفن ثابت

۰۲۱۸۸۵۹۱۵۲۳

۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶

۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸

تلفن همراه

۰۹۳۹۷۴۱۳۱۹۱

آدرس:

تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک

کلینیک تخصصی مثانه و نوار مثانه غرب تهران